Αποχαιρετισμός από τον Κώστα Λάμπο

Προμύθειο

​Δεν είναι εύκολο να παρουσιάσεις τη ζωή και το έργο ενός οποιουδήποτε ανθρώπου χωρίς να τον αδικήσεις ή και χωρίς να κατηγορηθείς για απόπειρα ‘αγιοποίησής’ του. Πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για τη ζωή και το έργο ενός ανθρώπου, όπως ο Ζήσης ​Παπαδημητρίου, που έζησε τόσο έντονα συγκρουόμενος με κατασκευασμένες αυθεντίες, με εξουσιαστικά σκιάχτρα και με αγιοποιημένες ‘πνευματικές’ καρικατούρες, αντιπαλεύοντας ακόμα και τον ίδιο του το ‘μύθο’, στην προσπάθειά του να καταθέσει τη συμβολή του στο πανανθρώπινο όραμα για κοινωνική ισότητα και στον αγώνα για ένα καλύτερο κόσμο. Γι’ αυτό παρακαλώ τόσο τους αναγνώστες αυτού του αποχαιρετισμού όσο και τους δικούς του και τους φίλους του να δείξουν κατανόηση στις δυσκολίες του εγχειρήματος για μια πλήρη και αντικειμενική παρουσίαση του ‘Βίου και της Πολιτείας’ του Ζήση Δ. Παπαδημητρίου.

Οι ρίζες

Ο Ζήσης Παπδημητρίου δεν ήταν γόνος. Δεν ήταν ούτε από-γονος, δηλαδή, δεν κατάγονταν από τη συμμορία εκείνων των μετρημένων οικογενειών που λυμαίνονται, ‘πάππος προς πάππου’, αυτόν τον τόπο, κι’ έχουν πάρει στο λαιμό τους την Ελλάδα και τον Ελληνισμό. Οι πρόγονοί του, ανώνυμοι λαϊκοί αγωνιστές και βιοπαλαιστές, ταξιδεύουν πορευόμενοι στους ρυθμούς της ιστορίας του υπόδουλου Ελληνισμού, με προτελευταίο σταθμό τη Φούρκα της Ηπείρου, την οποία εγκαταλείπουν το 1815, για να εγκατασταθούν στην ορεινή Καλλιπεύκη του Ολύμπου, μέχρι οι συνθήκες να το επιτρέψουν (1880) να κατεβούν χαμηλότερα στο μικρό χωριό Ντερελί, τους σημερινούς Γόνους που βρίσκονται απέναντι από τα Αμπελάκια και στην έξοδο των Τεμπών από Θεσσαλονίκη προς Λάρισα. Γεννημένος, λίγο πριν από τον Μεγάλο Πόλεμο, στους Γόνους της Θεσσαλίας, φέρει ‘πατριδοτοπικώ δικαιώματι’τον τίτλο του Γόνου. Καλός, αλλά μικρός ο τόπος για να τον χωρέσει και γι’ αυτό επέλεξε, από πολύ νωρίς, να γίνει ένας εμιγκρέ, ένας Πολίτης του Κόσμου.

Σπουδές

Μετά τις πρωτοβάθμιες σπουδές του στους Γόνους, ‘μεταναστεύει’, το 1951, στη Λάρισα για τις δευτεροβάθμιες, κι’ από εκεί ξαναμεταναστεύει, και το 1957 βρίσκεται στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Τεχνικού Πανεπιστήμιου του Βερολίνου, όπου δεν έρχεται σ’ επαφή μόνο με την επιστήμη, αλλά και με τη φιλοσοφία, την πολιτική και τον πολιτισμό. Το 1963 έχει τελειώσει τις σπουδές του, ως ηλεκτρολόγος μηχανικός και επιστρέφει στην Ελλάδα για τη στρατιωτική του θητεία. Ο τόπος όμως δεν το χωράει και το 1965, η ανήσυχη, εμιγκρέδικη φύση του τον οδηγεί και πάλι έξω, στο Αμβούργο της Γερμανίας, όπου αυτή τη φορά ‘μεταναστεύει’ και επιστημονικά, αφού εκεί σπουδάζει Οικονομικά και Κοινωνιολογία. Τελειώνοντας και αυτές σας σπουδές, ξαναμεταναστεύει στη Φρανκφούρτη της κεντρικής Γερμανίας κοντά στον ποταμό Μάιν, όπου και ανακηρύσσεται διδάκτορας Φιλοσοφίας στο Wolfgang Goethe Universität.

Πανεπιστημιακή καριέρα

Έχοντας δημιουργήσει ένα αξιόλογο επιστημονικό υπόβαθρο καταφέρνει, το 1974, να ‘πατήσει πόδι’ στη γνωστή Κριτική Σχολή της Φραγκφούρτης, στην οποία δίδαξαν κορυφαίοι στοχαστές όπως ο Μαξ Χορκχάιμερ, ο Τέοντορ Αντόρνο, ο Χέρμπερτ Μαρκούζε, ο Έριχ Φρομ, ο Βίλχελμ Ράιχ και πολλοί άλλοι νεομαρξιστές της πρώτης και δεύτερης γενιάς. Εκεί έκανε το διδακτορικό του ο Ζήσης Παπαδημητρίου και συνέχισε ως ερευνητής στο Ινστιτούτο Κοινωνικής Έρευνας, αλλά και ως εντεταλμένος διδασκαλίας, με κέντρο βάρους την, τότε, πρωτοποριακή έρευνα για την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών, των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη βιομηχανία και την επίδρασή τους στις εργασιακές σχέσεις. Γόνιμη διαδρομή, αλλά η νοσταλγία, για την πρώτη και μεγάλη αγαπημένη για κάθε Έλληνα εμιγκρέ, τον οδηγεί στο σχεδιασμό της παλιννόστησης και το 1985 βρίσκεται καθηγητής Γενικής και Πολιτικής Κοινωνιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου και μετά από είκοσι ένα χρόνια, έκλεισε την πανεπιστημιακή του πορεία, το 2006, ανακηρυσσόμενος επίτιμος καθηγητής και συνοδευόμενος από τον τιμητικό τόμο, που εκδόθηκε από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΒΒΑΛΑΣ και επιμελήθηκαν οι συνάδερφοί του Αντώνης Μανιτάκης και Μιχάλης Σπουρδαλάκης με τίτλο: Η δημοκρατία μεταξύ ουτοπίας και πραγματικότητας. Μελέτες χαριστήριες στον Ζήση Παπαδημητρίου, στον οποίο κατάθεσαν τον επιστημονικό οβολό τους πολλοί συνάδερφοί του όπως οι: Οζενί Αθανασιάδου, Γιώργος Αναστασιάδης, Δημήτριος Ασπάσιος, Νίκος Βαρσακέλης, Νίκος Γαρυπίδης, Κωνσταντίνος Γώγος, Αναστασία Δεληγκιαούρη, Γιώργος Δουράκης, Κώστας Ζώρας, Μαρία Καϊάφα – Γκμπάντι, Ιφιγένεια Καμτσίδου, Ξενοφών Κοντιάδης, Αντώνης Μανιτάκης, Παναγιώτης Μαντζούφας, Ιωάννης Μανωλεδάκης, Στέργιος Μπαμπανάσης, Χρήστος Νίκας, Λίνα Παπαδοπούλου, Νίκος Παρασκευόπουλος, Μωυσής Σιδηρόπουλος, Γιώργος Σκουλάς, Μιχάλης Σπουρδαλάκης, Μαρία Στρατηγάκη, Κώστας Στρατηλάτης, Ελισάβετ Συμεωνίδου – Καστανίδου, Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου, Κώστας Χατζηκωνσταντίνου, Κώστας Χρυσόγονος. Σε όλη αυτή τη διαδρομή θα πρέπει να προσθέσουμε και τις παράλληλες ερευνητικές και διδακτικές δραστηριότητές του, όπως:

• Tου επισκέπτη ερευνητή στο Πανεπιστήμιο Tohoku της Ιαπωνίας, (1992), καλεσμένος από την Ιαπωνική Εταιρεία Προώθησης των Επιστημών (Japan Society for the Promotion of Science).
• Του, για μια τριετία, επισκέπτη, (1993-1996), καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών της Αθήνας με διδακτικό αντικείμενο την Κοινωνιολογία της Εργασίας, καθώς και
• Του επισκέπτη καθηγητή στο Τμήμα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Ανάπτυξης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, όπου δίδαξε Γενική Κοινωνιολογία, Βιομηχανική Κοινωνιολογία και Πολιτική Επιστήμη.

Πολιτική διαδρομή

Αλλά και στην πολιτική του διαδρομή και δράση ο Ζήσης Παπαδημητρίου δεν στέκεται σε ένα τόπο γιατί φοβάται πως θα γίνει κατεστημένο, ότι θα μουχλιάσει, ότι θα βγάλει ρίζες και δεν θα μπορεί η σκέψη του να μεταναστεύει, αναζητώντας το κάθε φορά καλύτερο, κάτι που βολεύει συνήθως πολλούς, αλλά όχι τον ανήσυχο και ανυπότακτο Ζήση Παπαδημητρίου. Εγκαταλείπει τη σοσιαλίζουσα βενιζελική παράδοση της οικογένειας και εντάσσεται, όταν ακόμα ήταν στρατιώτης, στην Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά, (ΕΔΑ), την οποία και εγκαταλείπει το 1967 για τη μετριοπάθειά της

Γυρίζοντας στο Αμβούργο εντάσσεται στη μαχητική αριστερή Σοσιαλιστική Φοιτητική Ένωση Γερμανίας (ΣΦΕΓ) τη γνωστή SDS που αποσπάστηκε από τη Νεολαία του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας, (SPD) και συμμετείχε ενεργά στο κίνημα διαμαρτυρίας της δεκαετίας του 1960. Μέσα από τις γραμμές της συνέβαλε τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά στην υποστήριξη των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων των λαών του Τρίτου Κόσμου, πράγμα που τον οδήγησε στην Πορτογαλία, στη Χιλή και στην Παλαιστίνη.

Πρακτική υποστήριξη για τον Ζήση Παπαδημητρίου δεν σήμαινε συμμετοχή σε διαμαρτυρίες, εράνους και συμπαράσταση από μακριά. Υποστήριξη λ. χ. στον αγώνα των Παλαιστίνιων, σήμαινε για τον Ζήση φυσική παρουσία και συμμετοχή στον ένοπλο αγώνα τους με ότι μια τέτοια συμμετοχή συνεπάγεται. Κοινός μας φίλος με πληροφόρησε πρόσφατα, ότι σε μια μάχη με τους ισραηλινούς ο Ζήσης δεν κατάλαβε, μέσα στο χαλασμό, την εντολή για υποχώρηση που δόθηκε στα αραβικά, κι’ έμεινε μόνος μαχόμενος μέχρι που κατάλαβε τι είχε συμβεί και κατάφερε να καμουφλαριστεί και να μη συλληφθεί από τους ισραηλινούς. Όταν υποχώρησαν κι’ αυτοί, τότε αυτός σύρθηκε πίσω στις θέσεις των Παλαιστινίων και κατάφερε καταταλαιπωρημένος να φτάσει στο στρατόπεδο την άλλη μέρα το πρωί, την ώρα ακριβώς που απονέμονταν σε φίλο γερμανό συμπολεμιστή του, για να το παραδώσει στην οικογένεια του Ζήση, το «Παράσημο στον ηρωικά πεσόντα Ζήση Παπαδημητρίου». Η σκηνή δεν ήταν μόνο κινηματογραφική, αλλά και επεισοδιακή, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που κάποιοι φίλοι που τον έκλαιγαν, αναφώνησαν με ανακούφιση «που είσαι ρε σύντροφε κι’ εμείς νομίσαμε πως σκοτώθηκες;». Ευτυχώς η μόνη απώλεια ήταν το παράσημο.

Παράλληλα με τη συμμετοχή του στους πολιτικούς αγώνες στη Γερμανία, ανάπτυξε, μέσα από τις γραμμές του Ελληνικού Αντιδικτατορικού Κινήματος Γερμανίας και συγκεκριμένα μέσα από τις Επαναστατικές Σοσιαλιστικές Ομάδες, σημαντική δράση ενάντια στην αμερικανοΝΑΤΟϊκή Χούντα των συνταγματαρχών.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, το 1984, κινείται στο χώρο της ανένταχτης αριστεράς και αγωνίζεται στα πλαίσια ενός χαλαρού κύκλου διανοούμενων να συμβάλλει στη διαμόρφωση του ‘νέου υποκείμενου της σοσιαλιστικής επανάστασης’. Όταν βλέπει πως αυτή η διαδικασία της ‘από τα έξω επίθεσης στο σύστημα αργεί’, τότε επιστρατεύει τη φιλοσοφία του συναγωνιστή του στην Σοσιαλιστική Φοιτητική Ένωση Γερμανίας (ΣΦΕΓ), του Ρούντι Ντούτσκε, ‘της μακράς επίθεσης στο σύστημα μέσα από τους θεσμούς του’. Το Δεκέμβρη 1995 προσχωρεί στο ΔΗΚΚΙ και το Σεπτέμβρη 1996 διεκδικεί ως υποψήφιος βουλευτής μια θέση στο Κοινοβούλιο, αλλά αντ’ αυτού πήγε στο κοινοβούλιο ‘κάποιος Γουλιμής’. Αλλά και πάλι δεν το βάζει κάτω. Την τετραετία 1998-2002 τον βρίσκουμε να δίνει, χωρίς να εγκαταλείπει τα άλλα μετερίζια του, τους αγώνες του, ως Νομαρχιακός Σύμβουλος Νομού Θεσσαλονίκης για τη δευτεροβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση. Το 2007, έχοντας μπει για τα καλά στη δεύτερη εφηβεία του, ξαναδιεκδικεί ως υποψήφιος βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, την ψήφο των συμπατριωτών του Λαρισαίων, αλλά ποιος με πραγματικά άγιες προθέσεις ‘άγιασε στον τόπο του’;

Νέες θεωρητικές αναζητήσεις

Μετά κι’ από αυτή την αποτυχία των Λαρισαίων να κάνουν τη σωστή επιλογή, ο Ζήσης Παπαδημητρίου ξαναγυρίζει στις θεωρητικές αναζητήσεις του ως Πολίτης της Ευρώπης. Με πρωτοβουλία του και σε συνεργασία, φέρνουμε στην Ελλάδα τον Απρίλη του 2011 τον παλιό του σύντροφο από τη Σοσιαλιστική Φοιτητική Ένωση Γερμανίας (ΣΦΕΓ), τον γνωστό γερμανό θεωρητικό και ακτιβιστή, γιατρό και ιστορικό Karl Heinz Roth για ένα κύκλο συζητήσεων με θέμα: «Αιτίες – Συνέπειες της παγκόσμιας Κρίσης και προοπτικές της Άμεσης Δημοκρατίας» που έγιναν τον Απρίλη του 2011 στην Θεσσαλονίκη, στην Αθήνα και στην Πάτρα. Στη συνέχεια επιμελούμαστε και προλογίζουμε μαζί το βιβλίο τού Karl Heinz Roth, «Η Ελλάδα σε κρίση. Τι έγινε και τι μπορεί να γίνει» (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΗΣΙΔΕΣ, σε μετάφραση του Δημήτρη Λάμπου), που κυκλοφορούσε ήδη στη Γερμανία και σας ΗΠΑ. Τον Ιούνη 2013 κυκλοφορεί η Διακήρυξη «Για μια Ευρώπη της Ισότητας» που την υπογράφουν ο Karl Heinz Roth και ο Ζήσης Παπαδημητρίου και πολλοί άλλοι Πολίτες της Ευρώπης.

Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί και στα ελληνικά από τις Εκδόσεις ΝΗΣΙΔΕΣ το βιβλίο των Karl Heinz Roth και Ζήση Παπαδημητρίου: «Να εμποδίσουμε την καταστροφή. Μανιφέστο για μια Ευρώπη της ισότητας», που παρουσιάστηκε στο TVXS από την Κρυσταλία Πατούλη στα πλαίσια της ακτιβιστικής Έρευνα για την Κρίση (2010-2014), Εκδ. Κέδρος, με πρόλογο του ίδιου. Ο Ζήσης Παπαδημητρίου γνωρίζοντας ότι «Γνώση σημαίνει Δύναμη» δεν αρκέστηκε μόνο στην από καθ’ έδρας διδασκαλία που δεν αγγίζει άμεσα το, πνευματικά λεηλατημένο από το θρησκευτικό σκοταδισμό από τις προλήψεις και από τις εξουσιαστικές ιδεολογίες, διψασμένο σώμα της κοινωνίας για Γνώση. Γι’ αυτό και δεν περιορίστηκε στα πανεπιστημιακά συγγράμματα, αλλά έγραψε κάμποσα εκλαϊκευμένα βιβλία για το πλατύ αναγνωστικό κοινό, δημοσίευσε εκατοντάδες άρθρα σε περιοδικά, εφημερίδες και στο διαδίκτυο και έδωσε όσες μπόρεσε συνεντεύξεις σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιόφωνα και τηλεοπτικούς σταθμούς, αναλύοντας με παρρησία και χωρίς υστεροβουλίες θεωρητικά ζητήματα και καταθέτοντας πρακτικές πολιτικές προτάσεις για τρέχοντα τοπικά, εθνικά και ευρωπαϊκά προβλήματα.

Συγγραφικό έργο

Ο Ζήσης Παπαδημητρίου άφησε ένα πλούσιο συγγραφικό έργο στα ελληνικά, τα γερμανικά και τα αγγλικά, ενώ μεταφράσεις εργασιών του έχουν δημοσιευτεί επίσης στα ιταλικά και τα ιαπωνικά. Το συγγραφικό του έργο αποτελείται από 6 βιβλία, πολλές συμμετοχές σε συλλογικούς τόμους και 44 μελέτες και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά του εσωτερικού και του εξωτερικού.

Α. Κυριότερα έργα του είναι:

1. Computer und Arbeitsprozeß (Ηλεκτρονικοί υπολογιστές και οργάνωση της εργασίας), Campus Verlag, Frankfurt am Main/ New York(1978),
2. Κοινωνιολογικά ανάλεκτα. Όψεις της σύγχρονης βιομηχανικής κοινωνίας, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη (1996),
3. Ο ευρωπαϊκός ρατσισμός. Εισαγωγή στο φυλετικό μίσος, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα (2000),
4. Μεταμοντέρνα Αδιέξοδα, εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 2002,
5. Παρεμβάσεις, εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες, Θεσσαλονίκη 2006.
6. Στον αστερισμό της αβεβαιότητας, εκδ. Θερμαϊκός, Θεσσαλονίκη (2012).
7. Τέμπη, το ενδιαίτημα των Νυμφών, εκδ. Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2014.

Β. Κύριες συμμετοχές σε συλλογικούς τόμους:

1. Sozio-ökonomische Aspekte des Einsatzes von Computersystemen und ihre Auswirkungen auf die Organisation der Arbeit und die Arbeitsplatzstruktur (EDV-Systeme und Arbeitsorganisation), publiziert als Forschungsbericht (Kurzfassung) durch das Ministerium für Forschung und Technologie, 1977.
2. Computer und Arbeitsprozeß. Eine arbeitssoziologische Untersuchung der Auswirkungen des Computereinsatzes in ausgewählten Betriebsabteilungen der Stahlindustrie und des Bankgewerbes, 1978:
3. Για μια Ευρώπη των κοινωνικών δικαιωμάτων, Παπαζήσης, 1998.
4. Μετά το „τέλος“ της ιστορίας, Ι. Σιδέρης, 2012.
5. Η διαχείριση του πόνου στη δημόσια σφαίρα, Προπομπός, 2012.
6. Η άμεση δημοκρατία στον 21ο αιώνα, Νησίδες, 2013.
7. Στην εποχή των αδιεξόδων, Νησίδες 2013.
8. Να εμποδίσουμε την καταστροφή, Νησίδες 2014.

Πολιτισμός

Κανένας επιστήμονας δεν είναι ολοκληρωμένος αν δεν διατηρεί οργανικούς δεσμούς με την κοινωνία και δεν συμμερίζεται έμπρακτα τις αγωνίες των καταφρονεμένων θυμάτων του καπιταλισμού, του φασισμού, του ολοκληρωτισμού και του ιμπεριαλισμού. Αυτή την κοινωνική διάσταση του επιστήμονα, ο Ζήσης Παπαδημητρίου, όπως είδαμε ήδη δεν την αγνόησε, αντίθετα την ανάπτυξε με όλες τις δυνάμεις του. Την πολύπτυχη προσωπικότητά του και την αγαθότητα των προθέσεών του, όμως, την καταμαρτυρεί μια άλλη πλευρά του χαρακτήρα του και είναι αυτή της μεγάλης αγάπης για τη γενέτειρά του, τους Γόνους της Θεσσαλίας, στη μικρή κοινωνία της οποίας, αλλά και της ευρύτερης περιοχής, δώρισε το πατρικό του σπίτι με μια πλούσια συλλογή πινάκων, την οποία επισκέπτονται φιλότεχνοι απ’ όλο τον κόσμο, κάθε Ιούλιο μήνα με οικοδεσπότες τον Ζήση, την αφοσιωμένη συντρόφισσά του, την Κριστιάνε και το γιό τους τον Αλέξη Παπαδημητρίου. Αξιομνημόνευτη είναι επίσης και η προσπάθειά τους να δημιουργήσουν μια κοινοτική βιβλιοθήκη για τη Νεολαία των Γόνων, στην οποία φιλοδοξούσε να προστεθεί και το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του με τίτλο Der Lindenbaum (Η Φλαμουριά), που δυστυχώς δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει και να παραδώσει για έκδοση σε γερμανικό εκδοτικό οίκο.

Πολιτική Παρακαταθήκη

Ο Ζήσης Παπαδημητρίου πάταγε στο έδαφος, ήταν ρεαλιστής και ζούσε έντονα κάθε στιγμή της ζωής του ταυτισμένος με την αγωνία όλων μας για την πορεία της χώρας μας, της Ευρώπης και του πλανήτη, γι’ αυτό και στοχάζονταν, οραματίζονταν και αγωνίζονταν για έναν καλύτερο κόσμο. Το στίγμα για την ουμανιστική παρακαταθήκη του και για το μέλλον, θεωρώ πως μας το δίνει ο ίδιος με τα παρακάτω λόγια του:

«Αυτό που σήμερα προέχει είναι η πίστη στη φυσική ενότητα της ανθρωπότητας με στόχο την επίτευξη, μέσω του ορθού Λόγου, ενός νέου ανθρωπισμού. Είναι ανάγκη να ξεπεραστούν οι διαφορές που χωρίζουν τους ανθρώπους, προκειμένου να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια πραγματική διανθρώπινη και διαπολιτισμική επικοινωνία. Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε, ότι ο προορισμός της ζωής στη γη είναι κοινός, πέρα από φυλές, τάξεις, έθνη και φύλα, γιατί μόνον έτσι είναι δυνατό να επικρατήσει η ανθρώπινη αλληλεγγύη και να θεμελιωθεί η παγκόσμια κοινότητα ανθρώπων. Χρειαζόμαστε γι’ αυτό ένα νέο πολιτικό Διαφωτισμό, απελευθερωμένο από τις ταξικές αγκυλώσεις της αστικής κοινωνίας. Έναν ορθολογικό Ουμανισμό χωρίς ευρωκεντρικές παρωπίδες, που θα αντανακλά τις ανάγκες της ανθρωπότητας στο σύνολό της και δεν θα καταδικάζει δισεκατομμύρια συνανθρώπων μας στην πείνα και στην εξαθλίωση, χάριν της μονομερούς προώθησης του τεχνικού πολιτισμού που στερείται οραμάτων και αξιών. Η διαλεκτική της προόδου, όπως αυτή εξελίσσεται μέσα από τις αντιφάσεις του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, δεν οδηγεί σε καμιά περίπτωση στη χειραφετημένη κοινωνία της ελευθερίας, της ισότητας και της δικαιοσύνης. Θα πρέπει ωστόσο να σώσουμε την έννοια της προόδου, αφού πρώτα την απαλλάξουμε από το ζουρλομανδύα της ξέφρενης και ανεξέλεγκτης επιστημονικοτεχνικής επανάστασης, υποτάσσοντάς την στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων του κοινωνικού συνόλου»,

αναφέρεται στο: Ζήσης Παπαδημητρίου, Ο ευρωπαϊκός ρατσισμός, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000, σελ. 133-134.

Επιμύθιο

Ο Ζήσης Παπαδημητρίου τίμησε όσο λίγοι την ιδιότητα του καθηγητή πανεπιστημίου, δεν κρύφτηκε ποτέ πίσω από τίτλους, δεν χάιδεψε αυτιά για ψήφους και εξουσίες και αξιώματα και δεν κράτησε τη γνώμη και τη γνώση του για τον εαυτό του, αλλά την κατάθεσε με παρρησία και σε κάθε ευκαιρία στο δημόσιο διάλογο, με την ελπίδα και την αγωνία της αναζήτησης της κοινής και αντικειμενικής αλήθειας για το κοινωνικό ζήτημα. Μπορεί να μην συμφωνούσες πάντα, μπορεί ακόμα και να διαφωνούσες μαζί του σε επιμέρους ζητήματα, αλλά γνώρίζες πως είναι ένας ευθύς και προσγειωμένος άνθρωπος, ένας καλοπροαίρετος και απολαυστικός συνομιλητής που τιμά το συνομιλητή του και με το εύρος και το βάθος των γνώσεών του και τη συγκροτημένη άποψή του προσθέτει αξία στο διάλογο. Προσωπικά του οφείλω ευγνωμοσύνη για τη πολύχρονη γόνιμη συνεργασία μας και γιατί με τίμησε με τη φιλία του και εκφράζοντας τα εγκάρδια συλλυπητήριά μου στην Κριστιάνε και στον Αλέξη, του εύχομαι καλό ταξίδι στην ιστορία της επιστήμης, του τόπου που τον γέννησε και της χώρας που με πραγματική αφοσίωση και δημιουργικότητα υπηρέτησε.

Στη ζωή του ο Ζήσης, απαλλαγμένος από σκοταδιστικούς μύθους και εξουσιαστικές ιδεολογίες πορεύτηκε όρθιος και αντιμετώπισε δυό βασικούς εχθρούς, τον καπιταλισμό και τον καρκίνο, εχθρός της ανθρωπότητας συνολικά ο πρώτος, εχθρός της ανθρωπότητας ατομικά ο δεύτερος. Ο αγώνας ενάντια και στους δυό συνεχίστηκε με αποφασιστικότητα και με αξιοπρέπεια, μέχρι το τέλος της διαδρομής του. Θα περιοριστώ σ’ αυτά τα λίγα για τη γεμάτη κίνηση, δράση και δημιουργία ζωή του Ζήση Παπαδημητρίου, ενδεικτικά για την κοσμοαντίληψή του και για τη φιλοσοφία ζωής που τον έκανε Πολίτη του Κόσμου, με την έννοα του αγωνιστή στη θεωρία και στην πράξη τόσο για την καθημερινότητα όσο και για το μέλλον των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, για ένα καλύτερο κόσμο.

Επίλογος

Ο Ζήσης Δ. Παπαδημητρίου, δεν μένει πια εδώ ως φυσική, αλλά ως ζωντανή πνευματική παρουσία. Επιθυμία του ήταν να καεί και η στάχτη του να μεταφερθεί στην Φραγκφούρτη.

Καλό σου ταξίδι στις μνήμες των ανθρώπων που, στη συναρπαστική και γόνιμη διαδρομή σου, γνώρισες, που δίδαξες, που αγάπησες, που συνεργάστηκες και που τίμησες με τη φιλία σου ακριβέ μου φίλε και συναγωνιστή Ζήση. Ας είναι αιώνια η μνήμη σου.

Κώστας Λάμπος