„Από δε του μέλους και του ρυθμού
και η μουσική πάσα θρακία νενόμισται…“
(Στράβων)

Όταν ο Ωκεανός παντρεύτηκε την Παρθενόπη απέκτησε δύο κόρες: την Ευρώπη και τη Θράκη. Και η Θράκη αυτή ήταν στα αρχαία χρόνια συνώνυμη με την ιερότητα και το μυστήριο της μουσικής, γιατί στην Θράκη έζησαν οι σημαντικότεροι έλληνες μουσικοί και υμνωδοί. Γνωστότερός τους είναι ο Ορφέας. Καί όταν εγώ ζούσα ακόμη στην Ξάνθη, ήμουν αθλητής (400 μέτρα) του μουσικο-γυμναστικού συλλόγου „Ορφέας“, που σήμερα λέγεται Α.Ο. Ορφέας Puma Ξάνθης, ντροπές πράμματα.

Ας μείνουμε όμως στον αρχαίο Ορφέα, που υπήρξε ο πρώτος και ο μεγαλύτερος σε ικανότητα και τέχνη μουσικός και που, όπως λεγεται, είχε δασκάλες τις Mούσες και με την λύρα και τη φωνή του μάγευε ανθρώπους και ζώα και ημέρευε ακόμα και τους „θυμούς“ της φύσης, μετακινώντας βουνά και δέντρα. Αμ τι νόμισες, κάποτε είχαμε στην Θράκη καλλιτέχνες, που μπροστά τους ωχριούν όλα τα σημερινά μπουζουκοαστέρια της Αθήνας, όπως και να λέγονται.

Στο χωριό που γεννήθηκα, την Σταυρούπολη, δεν άκουσα ποτέ μουσική εκτός από το γραμμόφωνο που είχαμε στο σπίτι και τους δίσκους που είχε κάποτε αγοράσει ο φιλόμουσος πατέρας μου, νάναι καλά εκεί που είναι. Στην Ξάνθη όμως, όπου μετά τον πόλεμο μετακόμισε η οικογένειά μας, άκουγα μουσική απο το ραδιόφωνο στο σπίτι, απο τα μεγάφωνα του Δήμου, που μετα το μεσημέρι, πριν αρχίσει η βόλτα και αφού ένα όχημα της πυροσβεστικής είχε καταβρέξει τους δρόμους για δροσιά, επαιζαν κλασική μουσική όπως την Cavalleria rusticana που μου έμεινε στη θύμιση. Στο οικογενειακό κέντρο „Πισίνα“ έπαιζε τα Σαββατόβραδα μια ορχήστρα τις τότε επιτυχίες της ελαφράς μουσικής. Και στο κέντρο „Νησάκι“ κοντά στην γέφυρα και τον Κόσυνθο εμφανίζονταν συχνά τραγουδίστριες απο την Αθήνα με ρεπερτόριο, κι‘ αυτές, απο την ελαφρά μουσική (για όλα αυτά βλέπε και το γράμμα ενός Ξανθιώτη, που δημοσιευθηκε σε τοπική εφημερίδα με τον τίτλο Επιστολή για το νησάκι και τον υδρόμυλο).

Παραδοσιακή μουσική, αν επιτρέπεται εδώ ο όρος, ακούγονταν στην Ξάνθη στις γειτονιές που έμεναν γύφτοι, που έπαιζαν, ιδίως στους γάμους, με κλαρίνα και νταούλια, ένα είδος μουσικής, που σήμερα ακούς στα σκυλάδικα και τα χορευτάδικα όχι μόνο της Αθήνας, αλλά παντού. Το ίδιο ανύπαρκτα και τα μπουζούκια, που τα πρωτοάκουσα όταν πήγα φαντάρος. Γύφτικα και μπουζούκια λοιπόν είναι η εξέλιξη στην μουσικά γυφτοποιημένη Ελλάδα, που πήρε φόρα από τότε που το αριστερό φοιτηταριό ανακήρυξε τα χασικλίδικα της Τρούμπας σε παραδοσιακή μουσική, που της έδωσε μάλιστα και εθνικό χαρακτήρα. Οποία αθλιότης.

Ας ξαναγυρίσουμε στα παραδοσιακά της Θράκης. Που πέρασαν δύσκολες μέρες, γιατί για δεκαετίες είχαν κατηγορηθεί ως βουλγάρικα, για όνομα του Θεού, που να ακούσεις „βουλγάρικη“ μουσική με κλαρίνα, ούτια και γκάιντες, α, παπαπα, μουσική του εξαποδώ. Πέρασαν χρόνια, ώσπου κάποτε που περνούσα τις διακοπές μου στην πατρίδα, την Θράκη εννοώ, είδα ένα χορευτικό συγκρότημα να χορεύει μπαϊντούσκα υπό τους ήχους μιας παραδοσιακής ορχήστρας. Δεν πίστευα στ‘ αυτιά και τα μάτια μου, η μουσική είχε επιζήσει. Και επιζεί μέχρι σήμερα, παρά τις κακοφωνίες κάποιων νέων μουσικών, αυτών με τα δηλητηριασμένα μυαλά της μεταπολίτευσης, που προσπαθούν να βάλουν σε μια τέτοια ορχήστρα και μπουζούκια.

Ένα θρακιώτικο που μ‘ αρέσει είναι το Μαργούδι, η θρακιώτικη Μαρία, η Μαριγώ, το Μαργούδι. Όταν ακούω το όνομα είναι σαν να ακούω την γιαγιά και τις θείες μου, που ήταν απο την Μαρώνεια, ή ίδια προφορά, όπως η γιαγια μου που έλεγε τις ελιές ελούδες. Το Μαργούδι το έχω αναρτήσει πιο κάτω σε διάφορες εκτελέσεις, βρήκα και το κείμενο.

Καλά ακούσματα

Το Μαργούδι κι Αλεξανδρής

Στίχοι: Παραδοσιακό
Μουσική: Παραδοσιακό
Περιοχή: Δυτική Θράκη

Το Μαργούδι κι ν’ Αλεξαντρής
βγαίνουν στην αυλή κρυφά κρυφά

Τσ’ είδγι γειτουνιά και πουσπουριζ‘
τσ’ είδγί μάνα της κι μουρμουρίζ‘

Στο `πα βρε Μαργούδι μ’
να μη βγαίν’ ς έξω στην αυλή κρυφά κρυφά

Άμα θέλεις μάνα, δείρε με
πάλι εγώ θα βγαίνω στην αυλή
για να βλέπω τουν Αλεξαντρή

Martha Mavroidi „Alexandris“

Το Μαργούδι κι ο Αλεξανδρής – Παραδοσιακό Θράκης

Το μαργούδι – Τρίφωνο

Το Μαργούδι κι Αλεξανδρής – Tsufnalo bjalo kokiche

Ελένη και Σουζάνα Βουγιουκλή – Επωδός Θράκης – Το Μαργούδι κι ο Αλεξανδρής

ορχήστρα Smyrna @ ΝΕΡΙΤ (Πάντα ν’ανταμώνουμε)