Πώς η Αριστερά της Ρωμιοσύνης εφευρίσκει τους μύθους της
─ Ο φυλακισμένος αριστερός αγωνιστής, που έκλαιγε και ζητούσε «τη μανούλα του».
─ Ο κομμουνιστής συγγραφέας, που συνεννοήθηκε με τον Μάο μιλώντας του στα… κρητικά, ενώ εκείνος του απαντούσε στα κινέζικα!
─ Πώς ο ίδιος ξεσήκωσε τους παριστάμενους σε συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος στη Μόσχα παρουσιάζοντάς τους το πουκάμισό του, ως δήθεν το πουκάμισο ενός εκτελεσμένου από τους γερμανούς συντρόφου του.
Τα τρία αυτά επεισόδια περιγράφει με νοσταλγία και καμάρι ο Λεωνίδας Κύρκος σε εκπομπή, που προβλήθηκε τις προάλλες από το κανάλι της Βουλής («Σαν παραμύθι»). Πρόκειται για μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις του, κατά την οποία ο επί σειρά ετών βουλευτής της Αριστεράς, αφηγείται στιγμιότυπα από τον πολιτικό του αγώνα και προβαίνει σε εκτενή αναφορά ορισμένων ασυνήθιστων καταστάσεων, που έζησε κατά τη διάρκεια ενός παλιού ταξιδιού του στην Κίνα, όπου συνάντησε τον Μάο και στη Μόσχα, όπου συμμετείχε σε συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της τότε Σοβιετικής Ένωσης.
Στο άρθρο αυτό θα αναλύσουμε τα όσα λέει στη συνέντευξη αυτή ο παλιός αριστερός πολιτικός, γιατί από τα λεγόμενά του μπορούμε χαρακτηριστικά να διακρίνουμε:
1. Με τι άνεση και οι άνθρωποι της Αριστεράς ─οι οποίοι είχαν σταθεί απέναντι σε ένα Σύστημα, που τους καταδίωκε και τους φυλάκιζε και το οποίο είχε κατασκευασθεί κι επιβληθεί με την αρωγή πλήθους εθνικών, θρησκευτικών και άλλων μύθων─ εύκολα κατασκεύαζαν κι εκείνοι με τη σειρά τους τους δικούς τους μύθους, προκειμένου να προπαγανδίσουν τη δική τους ιδεολογία.
2. Πόσο εύκολα μπορούν να πιστεύσουν απλοϊκούς και ανόητους μύθους οι άνθρωποι, όταν έχουν μαζοποιηθεί, όταν δηλαδή, έχουν ενταχθεί σε κάποια ομάδα, είτε θρησκεία λέγεται είναι αυτό, είτε έθνος, είτε κόμμα, είτε ποδοσφαιρική ομάδα κ.λπ.. Τότε, απεμπολούν την προσωπική τους κρίση, υποτάσσονται και χειραγωγούνται υπακούοντας στα κελεύσματα του αρχηγού της ομάδας, όποιος κι αν είναι αυτός (ιερέας, πολιτικός ηγέτης κ.λπ.).
3. Την έμφυτη τάση των ανθρώπων να ανθρώπων να μαζοποιούνται και να ακολουθούν κάποιον αρχηγό. Όσο περισσότερο αδύναμος νιώθει ένας άνθρωπος τόσο μεγαλύτερη τάση έχει να ενταχθεί σε κάποια ομάδα. Εκεί, αλλάζει εντελώς, αντλεί δύναμη από τη μάζα και κάνει πράγματα, τα οποία, όταν είναι μόνος του ούτε καν δεν θα διανοούταν να πράξει. Επιπλέον, επειδή λόγω της αδυναμίας του δεν είναι σε θέση να παίρνει την ευθύνη για αποφάσεις ακόμα για την ίδια του τη ζωή, όταν έχει κάποιον καθοδηγητή, γλιτώνει από αυτό το δύσκολο έργο μεταφέροντας σε εκείνον την ευθύνη της απόφασης.
4. Οι καθοδηγητές και οι ομάδες παρέχουν ένα καταφύγιο, όπου μπορούν οι άνθρωποι να κρύβουν τους φόβους τους για την άγονη και ασήμαντη ατομική τους ύπαρξη.
Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΗΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ,
ΠΟΥ ΖΗΤΟΥΣΕ ΤΗ ΜΑΝΟΥΛΑ ΤΟΥ
Στην αρχή της συνέντευξης ο Κύρκος έκανε λόγο για κάποιο Πάσχα, που ήταν κρατούμενος στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Μίλησε για «τις άγιες μέρες του Πάσχα» σαν κανονικός χριστιανός, αν και «η θρησκεία είναι το όπιο του λαού».
Περίγραψε πώς έφτιαχαν παράνομα στη φυλακή κάτι, που έμοιαζε με κρασί. Μια μέρα όμως, ένας πολιτικός κρατούμενος μέθυσε από το ποτό αυτό κι άρχισε να κλαίει. Εκείνο, που προξενεί τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι, ότι ο άνθρωπος αυτός, ο σκληρός αγωνιστής, που προτιμούσε να υποστεί τις διώξεις, τα δικαστήρια, τις κακουχίες της φυλακής κι ενδεχομένως βασανιστήρια, άρχισε να κλαίει και «ζητούσε τη μανούλα του».
Προκειμένου να εξηγήσουμε την αδυναμία αυτή του κομμουνιστή αγωνιστή ας δούμε μερικές παρόμοιες περιπτώσεις.
Ο πολύ πετυχημένος ηθοποιός Peter Sellers είχε προσωπικό μέντιουμ─αστρολόγο (τον ίδιο, που είχε κι ο Roger Moore). Ο αστρολόγος τον χειραγωγούσε συλλέγοντας πληροφορίες από ένα δίκτυο πληροφοριοδοτών που είχε οργανώσει, τις οποίες παρουσίαζε στον ηθοποιό ως δικές του ενοράσεις κι αμειβόταν βέβαια, ανάλογα.
| Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση, που ο αστρολόγος είχε την πληροφορία, ότι ο αμερικανός σκηνοθέτης Blake Edwards ετοίμαζε μεγάλη πρόταση στον Peter Sellers για τον Ροζ πάνθηρα. Είπε λοιπόν στον ηθοποιό, ότι έβλεπε στα αστέρια, ότι η τύχη του ήταν δύο γράμματα, τα B και Ε (τα αρχικά του ονόματος του σκηνοθέτη).
Ο Sellers επί μέρες προσπαθούσε να ερμηνεύσει τα λόγια του αστρολόγου, αλλά δεν πήγαινε ο νους του στον αμερικανό σκηνοθέτη. Κατά σύμπτωση, εκείνη την εποχή βρισκόταν στο Λονδίνο η σουηδέζα, ανερχόμενη τότε ηθοποιός Britt Ekland, της οποίας το όνομα έχει τα ίδια αρχικά με του σκηνοθέτη (B.E.). Ο Sellers θεώρησε, ότι για αυτήν είχαν μιλήσει τα άστρα, οπότε επιδίωξε να την γνωρίσει και σύντομα την παντρεύτηκε! |
|
Αυτός ο άνθρωπος ήταν επίσης πολύ δεμένος συναισθηματικά με την μητέρα του. Πάντα άκουγε με προσοχή τις συμβουλές της. Πολλές φορές, όταν τσακωνόταν με την γυναίκα του, έφευγε από το σπίτι του και πήγαινε να κοιμηθεί μαζί της.
Πολλοί άνθρωποι, εκτός από τη μητέρα τους, έχουν και τον πνευματικό τους, σύμφωνα με τις συμβουλές του οποίου παίρνουν σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή τους. Ένας προπονητής ποδοσφαίρου για παράδειγμα, ο Άγγελος Αναστασιάδης, κάθε φορά που είναι να αναλάβει κάποια ομάδα, πάντα κάνει ό,τι του υποδείξει ο πνευματικός του.
Ο πρώην ποδοσφαιριστής Γιώργος Καραγκούνης, όταν πρόσφατα είχε αναλάβει διοικητικό πόστο στην εθνική ομάδα ποδοσφαίρου ─σύμφωνα με τα αθλητικά sites─ είχε πάει 3-4 φορές στο Άγιο Όρος, προκειμένου να συμβουλευτεί τους καλόγερους για το ποιος προπονητής ήταν κατάλληλος για την ομάδα.
|
Τι είναι αυτό, που κάνει τους ανθρώπους να αναζητούν έστω και μια σαχλαμάρα, προκειμένου να γατζωθούν πάνω της και να πάρουν μια απόφαση; Η ανασφάλεια είναι, η αδυναμία να αποφασίσουν οι ίδιοι. Όσο λιγότερο οι άνθρωποι θεωρούν τον εαυτό τους σαν αυτόνομα άτομα και όσο λιγότερο είναι ικανοί να ορίσουν μόνοι τους την πορεία τους και να αναζητήσουν την ευθύνη για την κατάσταση της ζωής τους στον εαυτό τους, τόσο νιώθουν την ανάγκη εναπόθεσης για κάθε σημαντική απόφαση για τη ζωή τους σε οποιαδήποτε ανοησία (παπά, πνευματικό, κόμμα, μέντιουμ κ.λπ.).
Το ίδιο γίνεται και με τους γιατρούς. Ένας γνωστός μου είναι χαρακτηριστικός κατά φαντασίαν ασθενής. Έχει έναν γιατρό, ο οποίος συνεχώς του βρίσκει αρρώστιες, που δεν έχει τώρα, αλλά ενδεχόμενα μπορεί να αποκτήσει στο μέλλον. Τις προάλλες του έκαψε ορισμένες κρεατοελιές στο σώμα, για να μην προσβληθεί από καρκίνο του δέρματος στο μέλλον. Ο γιατρός υποκαθιστά τον πνευματικό στην συγκεκριμένη περίπτωση. Ένας παπάς με άσπρα ράσα είναι.
Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι αδύναμοι, «ανήλικοι» ─ανεξαρτήτως ηλικίας─ γι’ αυτό και τείνουν να εντάσσονται σε μαντριά. Πολιτικά, θρησκευτικά, εθνικά, συνδικαλιστικά, οπαδικά και άλλα. Εκεί παίρνουν δύναμη από τη μάζα και κυρίως δεν έχουν την ευθύνη της απόφασης, η οποία εκχωρείται στον αρχηγό του μαντριού.
Από τη στιγμή, που ένας ορισμένος αριθμός ζωντανών υπάρξεων συγκεντρώνονται, είτε πρόκειται για μια αγέλη ζώων είτε για μια μάζα ανθρώπων, τοποθετούνται από ένστικτο κάτω από την εξουσία ενός αρχηγού, δηλαδή ενός καθοδηγητή. Μέσα στις ανθρώπινες μάζες ο καθοδηγητής παίζει σημαντικό ρόλο. Η βούλησή του είναι ο πυρήνας, γύρω από τον οποίο διαμορφώνονται και συνταυτίζονται οι απόψεις. Η μάζα είναι μια αγέλη, που δε θα μπορούσε να κάνει δίχως αφεντικό.
Ο καθοδηγητής υπήρξε κατ‘ αρχήν, τις περισσότερες φορές, ένας καθοδηγούμενος, υπνωτισμένος από την ιδέα της οποίας έγινε στη συνέχεια ο απόστολος. Αυτή τον κυριεύει, σε σημείο, που όλα εξαφανίζονται εκτός από αυτή, και που κάθε αντίθετη άποψη, του φαίνεται πλάνη και προκατάληψη. Έτσι και ο Ροβεσπιέρος, υπνωτίστηκε από τις χιμαιρικές του ιδέες και χρησιμοποίησε τις μεθόδους της Ιερής Εξέτασης για να τις διαδώσει.
| Οι καθοδηγητές δεν είναι, τις περισσότερες φορές, άνθρωποι της σκέψης, αλλά της δράσης. Είναι ελάχιστα οξυδερκείς και δε θα μπορούσαν να είναι, καθώς η οξυδέρκεια οδηγεί γενικά στην αμφιβολία και στην αδράνεια.
Στρατολογούνται κυρίως ανάμεσα σε αυτούς τους νευρωσικούς, αυτούς τους εξερεθισμένους, αυτούς τους ημιπαράφρονες, που βαδίζουν στα όρια της τρέλας. Όσο παράλογη κι αν είναι η ιδέα που υπερασπίζονται ή ο σκοπός που επιδιώκουν, κάθε συλλογισμός αδυνατίζει απέναντι στην πεποίθησή τους. (Διαβάστε |
|
Η ένταση της πίστης προσδίδει στα λόγια τους μια μεγάλη υποβλητική δύναμη. Το πλήθος ακούει πάντα τον άνθρωπο, που είναι προικισμένος με δυνατή βούληση. Τα άτομα που είναι συναθροισμένα σε μάζα, καθώς χάνούν κάθε βούληση, στρέφονται από ένστικτο προς αυτόν που την έχει.
Μέσα σε κάθε κοινωνική σφαίρα, από την πιο υψηλή μέχρι την πιο χαμηλή, από τη στιγμή που ο άνθρωπος δεν είναι πια απομονωμένος, υποκύπτει σύντομα στο νόμο ενός καθοδηγητή. Τα περισσότερα από τα άτομα, μέσα στα λαϊκά στρώματα κυρίως, καθώς δεν έχουν, εκτός από την ειδικότητά τους, καμιά ιδέα σαφή και δικαιολογημένη, είναι ανίκανα να κατευθύνουν τον εαυτό τούς. Ο καθοδηγητής, τους χρησιμεύει για οδηγός, τους απαλλάσσει από το να σκέφτονται.
Η εξουσία των καθοδηγητών είναι πολύ δεσποτική, και μάλιστα δεν καταφέρνει να επιβληθεί παρά εξαιτίας αυτού του δεσποτισμού. Εύκολα κάνουν να τους υπακούουν, δίχως να διαθέτουν εν τούτοις κανένα μέσο για να στηρίξουν την εξουσία τους. Αν, μετά από κάποιο τυχαίο συμβάν, ο καθοδηγητής χαθεί και δεν αναπληρωθεί αμέσως, η μάζα ξαναγίνεται μια ομάδα δίχως συνοχή ούτε αντίσταση.
Δεν είναι η ανάγκη της ελευθερίας, αλλά αυτή της υποτέλειας, που εξουσιάζει πάντα την ψυχή των μαζών. Η δίψα τους για υπακοή τις κάνει να υποτάσσονται απο ένστικτο σε αυτόν, που ανακηρύσσεται αφεντικό τους.
Αυτό δείχνει, που ο μεθυσμένος πολιτικός κρατούμενος ζητούσε τη μανούλα του. Ένα αδύναμο ον ήταν, που εντάχθηκε στο πολιτικό κίνημα, όπου αντλούσε δύναμη. Και μόλις λόγω του κρασιού βγήκε το υποσυνείδητό του προς τα έξω, έδειξε πόσο αδύναμος ένιωθε κι ήθελε τη μανούλα του.
Τη μανούλα του ήθελε κι ο Peter Sellers. Κι αυτός αδύναμος ήταν, αλλά δεν πήγε σε κάποιο πολιτικό κόμμα για άντληση δύναμης και καθοδήγηση, αλλά σε αστρολόγο.
Όποια κι αν είναι τα άτομα, που έχουν ενταχθεί σε μία μάζα, όσο παρόμοια ή ανόμοια κι αν είναι τα είδη της ζωής τους, οι ασχολίες τους, ο χαρακτήρας τους ή οι ικανότητές τους, και μόνο το γεγονός, ότι έχουν μετατραπεί σε μάζα, τα προικίζει με ένα είδος συλλογικής ψυχής. Αυτή η ψυχή τα κάνει να αισθάνονται, να σκέπτονται και να πράττουν με έναν τρόπο εντελώς διαφορετικό απ’ αυτόν, με τον οποίον αισθανόταν, σκεφτόταν και έπραττε ο καθένας απ’ αυτούς ξεχωριστά.
Το άτομο μέσα στη μάζα διαφέρει από το μεμονωμένο άτομο. Μεταξύ ενός διάσημου μαθηματικού και του υποδηματοποιού του μπορεί να υπάρχει μια άβυσσος ως προς την πνευματική συνάφεια, όμως σε ό,τι αφορά στο χαρακτήρα και στις πεποιθήσεις η διαφορά είναι συχνά μηδαμινή ή πολύ ισχνή.
Το άτομο ως μάζα αποκτά από μόνο το δεδομένο του πλήθους, ένα αίσθημα ισχύος ακαταμάχητο, που του επιτρέπει να ενδίδει σε ένστικτα, τα οποία, μόνο του, θα είχε κατ’ ανάγκη χαλιναγωγήσει. Ανάμεσα στα πιο σκληρά μέλη της Εθνοσυνέλευσης κατά τη γαλλική επανάσταση, βρίσκονταν αβλαβείς αστοί με ειρηνικές συνήθειες, οι οποίοι συγκεντρωμένοι σε μάζα δε δίστασαν να στείλουν στη λαιμητόμο τους πιο ξεκάθαρα αθώους. (Βλ.: Gustave Le Bon: «Η ψυχολογία των μαζών», έκδ. «Ζήτρος», Θεσσαλονίκη, 1996).
|
«ΚΟΥΜΠΑΡΕ ΜΑΟ»:
ΚΡΗΤΙΚΟ-ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗ
1959. Δέκα χρόνια από τη νίκη της Λαϊκής Επανάστασης στην Κίνα. Για τους εορτασμούς οι κινέζοι είχαν στείλει προσκλήσεις, προκειμένου να παραστούν αντιπροσωπείες από όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα συγκροτήθηκε μια επιτροπή πέντε ατόμων με επικεφαλής τον Γεώργιο Μαύρο, στην οποία συμμετείχαν ─μεταξύ των άλλων─ ο Λεωνίδας Κύρκος και ο αριστερών πεποιθήσεων γνωστός συγγραφέας της εποχής, Θέμος Κορνάρος. Η αντιπροσωπεία αυτή πήγε στην Κίνα. Ένα πληρωμένο από το κράτος της Δεξιάς της μετεμφυλιακής Ελλάδας ταξίδι.
Το πρώτο επεισόδιο έγινε στο Πεκίνο, σε μια συνάντηση με τον Μάο Τσετούνγκ (τον «Θεό», όπως τον αποκαλεί ο Κύρκος), για την οποία η πρόσκληση των κινέζων ήταν για περιορισμένο αριθμό ατόμων από κάθε αντιπροσωπεία. Από την Ελλάδα προσκλήθηκαν δύο άτομα, όχι ονομαστικά. Την πρώτη πρόσκληση την πήρε αυτονόητα ο αρχηγός της αντιπροσωπείας, ο Γεώργιος Μαύρος. Την δεύτερη, την παραχώρησαν στον Θέμο Κορνάρο.
| Ο Κύρκος στην αφήγησή του διευκρινίζει, ότι δεν ήταν μπροστά στο συμβάν, που περιγράφει στη συνέχεια, αλλά διαβεβαιώνει, ότι μεταφέρει περιγραφές του Γεώργιου Μαύρου, τις οποίες διασταύρωσε κι από άλλες πηγές.
Πήγαν λοιπόν, ο Μαύρος με τον Κορνάρο στη μεγάλη αίθουσα του παλατιού στην Απαγορευμένη Πόλη. Κάποια στιγμή άνοιξε η πόρτα και μπήκε μέσα στην αίθουσα ο Μάο περιστοιχιζόμενος από τους συνεργάτες του και τους φρουρούς του. Έκανε μερικά βήματα προς το κέντρο της αίθουσας και μετά πετάχτηκε ένα «αιλουροειδές», το οποίο με ακατάληπτες για τους κινέζους και για τους άλλους κραυγές φωνάζοντας «κουμπάρε» στο Μάο, ρίχτηκε στο λαιμό του κι άρχισε να τον φιλάει γεμάτος δάκρυα και συγκίνηση. |
|
Όλοι έμειναν κατάπληκτοι από το φαινόμενο. Οι περισσότεροι φοβήθηκαν μήπως ήταν κάποιος απρόσκλητος τρομοκράτης, οι φρουροί έσπευσαν να τον απομακρύνουν. Ο Μάο με μεγάλη ηρεμία όμως, ίσως επειδή από διαίσθηση κατάλαβε, ότι δεν είχε τίποτε να φοβηθεί, τους κράτησε στη θέση τους και ήρεμα─ήρεμα άρχισε μια κουβέντα με τον Κορνάρο ─ ο οποίος ήταν το «αιλουροειδές».
Ο Κορνάρος συνήθιζε να αποκαλεί τους πάντες κατά την ιδιότυπη κρητική έκφραση: «κουμπάρε». «Κουμπάρε Μάο» ήταν λοιπόν η προσαγόρευση, που απεύθυνε στον Μάο. Τον καταφιλούσε και του έλεγε πολλά και διάφορα σε κρητική διάλεκτο πλέον, την οποία φαινόταν ο Μάο, ότι καταλάβαινε, ανταποκρινόταν και ανταπέδιδε σε άπταιστα κινέζικα όσα ήθελε να πει στον Κορνάρο.
Κάποια στιγμή, ο εναγκαλισμός σταμάτησε και έγινε πιο ήρεμος. Φιλήθηκαν, έδωσαν τα χέρια, είπαν διάφορες κουβέντες και πανευτυχής ο Κορνάρος γύρισε πια στο τραπέζι.
Στην ερώτηση, «τι λέγατε πια βρε Θέμο; Τι ήταν δυνατόν να καταλάβει ο Μάο από τα “κουμπάρε” και τα κρητικά, που του έλεγες και να καταλάβεις εσύ από τα κινέζικα;», ο Κορνάρος απάντησε: «Δυο ποιητές, δυο λογοτέχνες, είχαν τη γλώσσα της επικοινωνίας».
«Συνεννοήθηκαν» μιλώντας ο ένας στα κρητικά κι ο άλλος στα κινέζικα! Αυτό καταδεικνύει, πόσο φανατίζονται οι άνθρωποι ως μάζα. Δεν καταλάβαιναν ο ένας τον άλλον, αλλά λόγω του ιδεολογικού τους φανατισμού νόμιζαν, ότι καταλάβαιναν ο ένας τον άλλον.
ΤΟ ΠΟΥΚΑΜΙΣΟ «ΜΑΪΜΟΥ»
Το δεύτερο επεισόδιο έγινε στη Μόσχα. Μετά την επίσκεψη στο Πεκίνο, τις αντιπροσωπείες τις πήγαν εκδρομή στη Νότιο Κίνα, να «θαυμάσουν» επιτεύγματα του καθεστώτος. Στην επιστροφή όμως, το τρένο άργησε, έφτασαν με μεγάλη καθυστέρηση στο αεροδρόμιο κι έχασαν το αεροπλάνο, που θα τους γύριζε στην Ελλάδα.
Αποφάσισαν, ο Κύρκος και ο Κορνάρος ─«επειδή μια φορά στη ζωή του, δίνεται στον άνθρωπο η ευκαιρία να ταξιδέψει με τον Υπερσιβηρικό»─ να πάνε με το τρένο στη Μόσχα κι από εκεί να έπαιρναν το αεροπλάνο για Ελλάδα.
Στη Μόσχα τους περίμενε μια έκπληξη, καθότι γίνονταν οι προετοιμασίες ενός συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος, στο οποίο τους προσκάλεσαν να παραστούν. Το θεώρησαν μεγάλη τιμή να παρακολουθήσουν τις εργασίες της Κομματικής Οργάνωσης της Μόσχας.
Ήταν μια τεράστια αίθουσα, πάνω από 1.000─2.000 οι αντιπρόσωποι, που έπαιρναν μέρος. Ο κόσμος όμως ─σύμφωνα με τις περιγραφές του Κύρκου─ σχεδόν κοιμόταν ακούγοντας τις τυπικές εισηγήσεις των κομματικών στελεχών. Ανακοινώθηκε από το προεδρείο η παρουσία των κομμουνιστών από την Ελλάδα. Κάποιοι χειροκρότησαν χλιαρά και συνεχίστηκε η Έκθεση του Γραμματέα της Μόσχας, ένα ανιαρότατο κείμενο, όπως είναι αυτά, όπου αναφέρονταν αριθμοί ─ άγνωστο αν ήταν ειλικρινείς ή ψεύτικοι. Για τους ακροατές δεν προκαλούσαν κανένα ενδιαφέρον εξ ου και οι άνθρωποι κοιμόνταν.
Μια στιγμή, ήρθε ένα σημείωμα από το προεδρείο: «Ετοιμαστείτε, διότι κάποιος από εσάς θα πάρει το λόγο», με τη θερμότατη παράκληση η ομιλία και η μετάφραση να μην υπερβούν τα πέντε λεπτά, διότι έπρεπε να συνεχιστούν οι εργασίες.
Στο βήμα ανέβηκε ο Κορνάρος. Ανακοινώθηκε λοιπόν, ότι «στις εργασίες μας παρίσταται και η ελληνική αντιπροσωπεία και εκ μέρους της θα μιλήσει ο συγγραφέας και παλιός κομμουνιστής, Θέμος Κορνάρος». Ζωήρεψαν λίγο τα χειροκροτήματα, περισσότερο ευγενικά και λιγότερο ουσιαστικά και ο συγγραφέας, τον οποίο είχαν θερμοπαρακαλέσει να μην ξεπεράσει η ομιλία του τα δυόμισυ λεπτά στα ελληνικά, άρχισε την ομιλία.
|
Όταν είχε φτάσει στα πέντε λεπτά με την μετάφραση, ο κόσμος άρχισε να κουνιέται από τη θέση τους. Στα δέκα λεπτά το θέατρο όλο χειροκροτούσε. Στα είκοσι λεπτά είχε διαμορφωθεί ήδη μια εξαιρετικά θερμή ατμόσφαιρα, γιατί ο Κορνάρος μιλούσε «για τους αγώνες του ελληνικού λαού, για το Αντάρτικο, για τον ΕΛΑΣ, για τις μεγάλες διαδηλώσεις στις πόλεις, για τους πεθαμένους από την πείνα, για τα μαρτύρια του λαού μας, την ακατάβλητη αντίστασή τους στους γερμανούς, την έμπνευση, που έδιναν σε αυτό τον αγώνα οι μεγάλες επιτυχίες των συμμάχων και ειδικότερα οι επιτυχίες των σοβιετικών λαών».
Μπήκε στο κεφάλαιο, που αφορούσε πια τη ζωή τους στο Χαϊδάρι, την καθημερινή τους σύγκρουση με την Γκεστάπο και τη ναζιστική βία. Έφτασε στο αποκορύφωμα, όταν τους διηγήθηκε τις παραμονές, που πήραν τους 200 από το Χαϊδάρι, για να τους εκτελέσουν την Πρωτομαγιά του 1944. |
Ξαφνικά λοιπόν, αυτό το ακροατήριο που κοιμόταν, ξύπνησε. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν βετεράνοι του πολέμου. Αυτά που έλεγε ο Κορνάρος «ξυπνούσαν και δικές τους μνήμες. Εκτός από τα χειροκροτήματα είχαν αρχίσει ζητωκραυγές και τα επαναστατικά τραγούδια».
Σε κάποια στιγμή λοιπόν, ο Κορνάρος λέει: «Και τώρα, θα ήθελα να εκπληρώσω μια υπόσχεση, την οποία είχα δώσει στους συγκρατούμενούς μου, μερικοί από τους οποίους είναι πια και μάρτυρες του κοινού μας αγώνα». Βγάζει το σακάκι του, βγάζει και το πουκάμισό του και λέει: «Αυτό το πουκάμισο το φορούσε ένας από τους συντρόφους μας, που εκτελέστηκαν σε εκείνη την εκτέλεση των 200, ένα από τα φρικαλεότερα εγκλήματα των γερμανών ναζιστών. Είχα δώσει όρκο, ότι θα το φέρω εδώ με την παράκληση να μπει στο Μουσείο της Επανάστασης, σαν μια απόδειξη της συμβολής των ελλήνων μαχητών για την ειρήνη και τον σοσιαλισμό».
«Εκεί πια, δεν επρόκειτο για έκρηξη, ήταν πανδαιμόνιο. Οι άνθρωποι, το θυμάμαι με συγκίνηση [περιγράφει ο Κύρκος και δακρύζει], καθώς φέρνω την εικόνα αυτού που είδα, οι άνθρωποι όρθιοι σε έξαλλη κατάσταση ζητωκραύγαζαν για την Ελλάδα, για τον ΕΛΑΣ, για το ΕΑΜ, για την αντίσταση, για τους δικούς τους αγώνες. Τα επαναστατικά τραγούδια διαδέχονταν το ένα το άλλο.
»Ξαφνικά, η συνδιάσκεψη απόκτησε χρώμα και περιεχόμενο και για αυτούς ήταν βέβαια, μια έξοχη συνεισφορά. Ο Θέμος όμως, δεν εννοούσε να τελειώσει. Ήταν μέγας παραμυθάς, από τους κορυφαίους παραμυθάδες της Κρήτης.
»Σε μια ατμόσφαιρα αποθέωσης αποσύρθηκε η αντιπροσωπεία μας. Στο δρόμο όμως, αφού πέρασε πια η πρώτη συγκίνηση, άρχισε να λειτουργεί το μυαλό μου και του λέω: “Θέμο, πώς διάολο τα φαντάστηκες αυτά και πώς βρέθηκε να έχεις αυτό το πουκάμισο για αυτή τη στιγμή, την ώρα, που δεν υπήρχε μέσα στο σχεδιασμό, ότι γυρνώντας από το Πεκίνο θα μείνουμε στη Μόσχα και πολύ περισσότερο, ότι θα παραστούμε σε μια τέτοια συγκέντρωση;”.
»Γελώντας λοιπόν ο Θέμος, γυρίζει και μου λέει: “Ξέρεις Λεωνίδα; Se non è vero, è ben trovato”. Κι αν δεν ήταν αληθινό, ήταν ένα ωραίο εύρημα.
»Ο Θέμος ήταν ένας γλυκύτατος άνθρωπος, μια πλούσια ψυχή, ένας άνθρωπος, που στην εποχή του περνούσε για Γκόρκι της Ελλάδας, ένα λογοτέχνης βγαλμένος μέσα από τα σπλάχνα του λαού, χωρίς να έχει καμιά ειδική σπουδή, με ένα φυσικό ταλέντο, που το πλούτισε μέσα από τις εμπειρίες της ζωής του. Πέθανε ο καημένος, αγνοημένος, πάμφτωχος και που και που τον θυμάται κανένας, για να αναφέρει τη συνεισφορά του μέσα σε αυτή την εποποιία, που είναι η προσπάθεια της διαμόρφωσης μιας μεγάλης καινούριας συνείδησης, κοινωνικής και πολιτικής του λαού μας».
ή η πίστη, θεωρούνται οι μεγαλύτερες αρετές.
Στις φωτογραφίες, αριστερά ένας αθωνίτης μοναχός
και δεξιά άνδρες αυτομαστιγούμενοι τη Μεγάλη Εβδομάδα.
Όλοι τους είναι βέβαια εκμηδενισμένοι από πριν ως προσωπικότητες
μέσα στο μαζικό θρησκευτικό πλαίσιο, που ανήκουν.
Οι άνθρωποι έχουν μία τάση σε όποιο μέρος του πλανήτη κι αν είναι, να τους αρέσει να ακούνε ψέματα. Αυθυποβάλλονται στο ψέμα και στο παραμύθι, που ακούνε. Όπως στα παιδικά μας χρόνια, όταν παίζαμε στις γειτονιές, πάντα υπήρχε κάποιο ερειπωμένο σπίτι ή υπό κατάρρευση ή υπό ανέγερση. Κάτι τέτοια σπίτια τα παιδιά τα έλεγαν στοιχειωμένα. Έμπαιναν μέσα με φόβο, για να δούνε κάποιο φάντασμα ή κάτι τέτοιο, αλλά δεν υπήρχε ποτέ τίποτε. Όμως, είχαν αυθυποβληθεί θεωρώνας, ότι εκεί είναι κάτι στοιχειωμένο.
Οι μύθοι υπάρχουν παντού, σε όλες τις ιδεολογίες. Μιλούσα με κάποια παιδιά κάποτε και τους εξηγούσα τη Μάχη του Μαραθώνα. Τους έλεγα για τον αθηναίο πολεμιστή, που κουρασμένος μετά τη μάχη επέστρεψε τρέχοντας πάνοπλος από τον Μαραθώνα στην Αθήνα, για να τους αναγγείλει τη νίκη. Σύμφωνα με την παράδοση, μόλις έφτασε, φώναξε τη λέξη «νενικήκαμεν» και εξουθενωμένος ξεψύχησε.
«Και γιατί αντί να πάει τρέχοντας, αφού ήταν κουρασμένος από τη μάχη, δεν πήρε μια Πόρσε, για να φτάσει γρήγορα και χωρίς κόπο;», με ρώτησε γελώντας ένα παιδί.
«Μα γιατί, δεν υπήρχαν Πόρσε εκείνη την εποχή», του απάντησα σοβαρά.
«Και γιατί δεν πήρε μια μοτοσυκλέτα;», με ρώτησε επίσης γελώντας κάποιο άλλο.
«Μα, ούτε μοτοσυκλέτες υπήρχαν τότε», του απάντησα.
«Και γιατί δεν πήρε ένα άλογο;», με ρώτησε σοβαρά ένα τρίτο παιδί.
Εκεί, κατάπια τη γλώσσα μου. Τότε συνειδητοποίησα, ότι η ιστορία που τους έλεγα, ήταν ένα παραμύθι. Ωραία ιστορία μεν, αλλά παραμύθι.
Ροπή της μάζας στην υποβολή
Ένας από τους γενικούς χαρακτήρες των μαζών είναι μια υπέρμετρη ροπή στην υποβολή. Όσο ουδέτερη κι αν τη φαντάζεται κανείς, η μάζα βρίσκεται αρκετά συχνά σε μια κατάσταση γεμάτης προσδοκία ετοιμότητας, ευνοϊκή για την υποβολή.
Η πρώτη υποβολή που εκφράζεται, επιβάλλεται αμέσως μεταδοτικά σε όλους τους εγκεφάλους και δίνει πάραυτα τον προσανατολισμό. Στις υπάρξεις που υποβάλλονται, η πρόληψη τείνει να μεταμορφωθεί σε πράξη. Είτε πρόκειται να κάψει ένα ανάκτορο είτε να επιτελέσει ένα έργο αφοσίωσης, η μάζα δίνει τη συγκατάθεσή της με την ίδια ευκολία. Όλα θα εξαρτηθούν από τη φύση του ερεθισμού, και όχι πια, όπως στο μεμονωμένο άτομο, από τις σχέσεις που υφίστανται ανάμεσα στην υποβεβλημένη πράξη και το βάρος της λογικής, που μπορεί να αντισταθεί στην πραγμάτωσή της.
Επίσης, καθώς πλανάται σταθερά ως προς τα όρια τον ασυνειδήτου, και υπομένει όλες τις υποβολές, εμψυχωμένη από την ορμή των συναισθημάτων που προσιδιάζουν στις υπάρξεις, που δεν μπορούν να επικαλεστούν τις δυνάμεις της λογικής, στερημένη από το κριτικό πνεύμα, η μάζα δεν μπορεί παρά να επιδεικνύει μια υπερβολική ευπιστία. Γι‘ αυτήν το απίθανο δεν υπάρχει, και αυτό πρέπει να το θυμούμαστε, για να καταλάβουμε την ευκολία, με την οποία δημιουργούνται και διαδίδονται οι παραδόσεις και οι πιο παράξενες διηγήσεις.
Τα πρόσωπα, που ήταν παρόντα στην πολιορκία του Παρισιού, είδαν πολλά παραδείγματα αυτής της ευπιστίας των μαζών για πράγματα απολύτως απίθανα. Ένα κερί αναμμένο στον τελευταίο όροφο ενός σπιτιού το θεωρούσαν πάραυτα ως ένα σινιάλο, που γινόταν για τους πολιορκητές. Δύο δευτερόλεπτα σκέψης θα τους είχαν αποδείξει, εν τούτοις, ότι ήταν απολύτως αδύνατο σ‘ αυτούς να διακρίνουν από την πολύ μεγάλη απόσταση τη λάμψη αυτού του κεριού.
Η δημιουργία των παραδόσεων, που κυκλοφορούν τόσο εύκολα ανάμεσα στις μάζες, δεν είναι το αποτέλεσμα μόνο μιας πλήρους ευπιστίας, αλλά επίσης τεράστιων παραμορφώσεων, που υφίστανται τα γεγονότα στη φαντασία των συναθροισμένων ανθρώπων. Το πιο απλό γεγονός, όταν το βλέπει η μάζα, γίνεται μετά από λίγο ένα παραμορφωμένο γεγονός. Η μάζα σκέπτεται με εικόνες, και η εικόνα που ανακαλείται, ανακαλεί η ίδια μια σειρά από άλλες δίχως κανένα λογικό δεσμό με την πρώτη. |
Θα καταλάβουμε εύκολα αυτήν την κατάσταση, αν σκεφτούμε τις παράδοξες ακολουθίες των ιδεών, στις οποίες μας οδηγεί ενίοτε η ανάκληση στη μνήμη κάποιου γεγονότος. Ο λόγος αποδεικνύει την ασυναρτησία παρόμοιων εικόνων, όμως η μάζα δεν τη βλέπει, και αυτό, που η παραμορφωτική της φαντασία προσθέτει στο γεγονός, αυτή θα το μπερδέψει με το τελευταίο. Ανίκανη να διαχωρίσει το υποκειμενικό από το αντικειμενικό, δέχεται ως πραγματικές τις εικόνες που ανακαλούνται στο πνεύμα της, και που, πολύ συχνά, δεν έχουν παρά μια μακρινή συγγένεια με το γεγονός που παρατηρεί.
Οι παραμορφώσεις που, μια μάζα προκαλεί σε ένα οποιοδήποτε γεγονός, του οποίου είναι μάρτυρας, θα ‘πρεπε, καθώς φαίνεται, να είναι αναρίθμητες και με διάφορες μορφές, μιας που οι άνθρωποι που τη συνθέτουν έχουν πολύ διαφορετικούς χαρακτήρες. Όμως, δεν έχουν έτσι τα πράγματα. Εξαιτίας της μεταδοτικότητας, οι παραμορφώσεις είναι της ίδιας φύσης και μορφής για όλα τα άτομα της ομάδας. Η πρώτη παραμόρφωση, που συλλαμβάνει ένας από αυτούς, αποτελεί τον πυρήνα της μεταδοτικής υποβολής.
Προτού ο άγιος Γεώργιος εμφανιστεί πάνω στα τείχη της Ιερουσαλήμ σε όλους τους σταυροφόρους, δεν τον είδε βεβαίως, παρά ένας από τους παρισταμένους. Με την υποβολή και τη μεταδοτικότητα το διάσημο θαύμα έγινε αμέσως αποδεκτό από όλους. Τέτοιος είναι ο μηχανισμός αυτών των ομαδικών παραισθήσεων, των τόσο συχνών μέσα στην ιστορία, και οι οποίες μοιάζουν να έχουν όλους τους κλασικούς χαρακτήρες της γνησιότητας, αφού πρόκειται για φαινόμενα, που τα μαρτύρησαν χιλιάδες ατόμων.
Η πνευματική υπεροχή των ατόμων, από τα οποία αποτελείται η μάζα, δεν αντιβαίνει σ‘ αυτήν την αρχή. Αυτή η υπεροχή είναι άνευ σημασίας. Από τη στιγμή που βρίσκονται στη μάζα, ο αδαής και ο σοφός γίνονται το ίδιο ανίκανοι για παρατήρηση.
Ανάγκη από μύθους
Είτε είσαι κομμουνιστής, είτε δεξιός, είτε κεντρώος, είτε ο,τιδήποτε, έχεις ανάγκη από μύθους. Οι λαοί πείθονται απ’ αυτούς. Όσο περισσότερους μύθους δημιουργεί ο εξουσιαστής, τόσο περισσότερο πολιτικό ρεύμα έχει. Δεν υπάρχει χώρος πολιτικός, ο οποίος να μην δημιουργεί μύθους. Το θέμα είναι η τάση του ανθρώπου να τους πιστεύει και η άρνησή του να μην τους πιστεύει.
Αν ο ρωμιός κομμουνιστής έβγαινε στο συνέδριο της Μόσχας και τους έλεγε πράγματα αντίθετα από αυτά που ήθελαν να ακούσουν, θα τον είχαν διακόψει, θα τον είχαν κατεβάσει, μπορεί να τον είχαν προπηλακίσει κιόλας. Αλλά επειδή ακριβώς τον άκουσαν να λέει πράγματα, τα οποία τους χάιδευαν τα αυτιά, ανακύκλωναν την πολιτική τους ιδεολογία, κι επιπλέον την ωφελούσαν, την γιγάντωναν με τα ψέματα που έλεγε, τον άφησαν να μιλήσει και πέντε λεπτά και δέκα και είκοσι λεπτά και όσο χρειάστηκε τέλος πάντων, για να ζητωκραυγάσουν εκεί μέσα για τις ανοησίες που έλεγε κι όπως παραδέχτηκε στον Κύρκο μετά, ψέματα είπε, που επινόησε εκείνη τη στιγμή και το έκανε, για να εξυπηρετήσει τους πολιτικούς του σκοπούς.
Και πόσο ανάγκη είχαν οι σύνεδροι να ακούσουν παραμύθια. Με το πρώτο ωραίο παραμύθι, τσίμπησαν. Όπως κι οι χριστιανοί, έχουν ανάγκη να ακούσουν παραμύθια για θαύματα, βίους αγίων κ.λπ.. Όλα τα έθνη επίσης, έχουν στηθεί σε παραμύθια. Από τον Άγιο Γεώργιο, τον μάγο Μέρλιν κ.λπ. μέχρι τον Μπιθεκούρα─Κολοκοτρώνη, το κρυφό σχολειό, την Αγία Λαύρα… (Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: 1821: Η αποστασία των ρωμιών).
Μιλούσα προ ετών με κάποιον ελληναρά εθνικιστή για τις απεικονίσεις των νομισμάτων του ευρώ. Είχε την άποψη, ότι έπρεπε να βάλουν σε κάποιο νόμισμα την Αργώ, για να φαίνεται το χρονικό εύρος της ελληνικής ιστορίας.
«Μα (του λέω), η Αργώ είναι μυθολογικό στοιχείο. Δεν είχε υπάρξει ποτέ τέτοιο καράβι, ώστε να ξέρουμε πώς ήταν, για να απεικονισθεί στο ευρώ».
«Δεν πειράζει (μου απαντά), ας έφτιαχναν ένα κι ας έλεγαν, ότι έτσι ήταν»!
Επίλογος
Ο φυλακισμένος κομμουνιστής που έκλαιγε, είχε καθοδηγητή την μητέρα του και τον αρχηγό του κόμματος. Ο Peter Sellers είχε καθοδηγητή την μητέρα του και τον αστρολόγο. Οι αγέλες των ανθρώπων συσπειρώνονται γύρω από καθοδηγητές και φανταστικές ιστορίες παίρνοντας δύναμη, αυτήν την ίδια δύναμη, που απουσιάζει από μέσα τους, ο ένας από τον άλλον. Ενταγμένοι μπορούν να αγωνιστούν για ο,τιδήποτε θελήσει ένας τρίτος, ο καθοδηγητής.
Όλα τα μαντριά έχουν τους μύθους τους. Στα ιατρικά ακόμα, μύθος ήταν, ότι θα πεθαίναμε από τον ιό της γρίπης κι αγόρασε ο τότε υπουργός εμβόλια σε διπλάσιο αριθμό από τον πληθυσμό της Ελλάδας. Εμβολιάστηκαν μερικοί μόνο, αλλά ούτε επιδημία ανέκυψε, ούτε τίποτε.
Όλα έχουν στηθεί σε μύθους. Με τα ψέματα και τους μύθους, που διδάσκονται οι άνθρωποι στα σχολεία των εθνών-κρατών, έχουν διαμορφωθεί οι εθνικές, θρησκευτικές και λοιπές συνειδήσεις των λαών, που αναφέρει ο Κύρκος. Σε όλο τον κόσμο, όχι μόνο στη Ρωμιοσύνη. Αυθαιρεσίες, ψέματα, ακόμα κι ανοησίες πολλές φορές. Και ο Κύρκος, αντί να κατακρίνει τον παραμυθά, το έλεγε και χαιρόταν. Αντί να το λέει και να ντρέπεται, το έλεγε καμαρώνοντας.
Έτσι χτίστηκε η ιδεολογία της Αριστεράς στην Ελλάδα, με τους μύθους, όπως ακριβώς και η αντίστοιχη της Δεξιάς. Επαληθεύται για μια ακόμα φορά ο εφέσιος φιλόσοφος, που έλεγε: «Ου ξυνιάσιν όκως διαφερόμενον εαυτώ ομολογέει», δηλαδή: «Δεν καταλαβαίνουν οι άνθρωποι, ότι αυτό που αντιπαλεύει, συμφωνεί με το αντίθετό του» (Απόσπασμα 51).
Διαβάστε ακόμα στην «Ελεύθερη Έρευνα»:
Μιας Ανάστασης νέας χτυπάει καμπάνα…
