Νέστος και παραποτάμιο δάσος: Η τελευταία ζούνγκλα της Ευρώπης ζητά την σωτηρία της

Πρόταση για την ένταξη του παραποτάμιου δάσους του Νέστου, ενός υποδειγματικού αρχέγονου δάσους έκτασης 4.000 στρεμμάτων -της τελευταίας ζούγκλας που υπάρχει στην Ευρώπη, όπως λένε οι επιστήμονες- στα μνημεία της φύσης που προστατεύει η UNESCO, θα υποβάλει ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, όπως δημοσιοποίησε ο πρόεδρός του Μάνος Κουτράκης.

Στην πρόταση θα συμπεριληφθεί και το δάσος 200 στρεμμάτων στην περιοχή της Κεραμωτής, ένα καταπληκτικό υπολειμματικό κομμάτι, όπως λέει, που όμως κινδυνεύει πάρα πολύ από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, γιατί βρίσκεται μέσα στα όρια του χωριού.

Το παραποτάμιο δάσος γνωστό στο παρελθόν με την ονομασία «Κοτζά Ορμάν (Μέγα Δάσος)» αποτελούσε ένα από τα μεγαλύτερα υδροχαρή δάση της Μεσογείου. Στις αρχές του περασμένου αιώνα είχε έκταση 120.000 στέμματα και καταλάμβανε σχεδόν το 1/4 της συνολικής έκτασης του δέλτα του Νέστου.

Η μοναδικότητά του αναφέρεται και σε ιστορικά κείμενα. Ο Ηρόδοτος περιγράφει ότι υπήρχαν σ΄ αυτό λιοντάρια, τα οποία μάλιστα κατασπάραξαν τον στρατό του Ξέρξη, όταν προσπάθησε να το διασχίσει, ενώ και ο Αριστοτέλης κάνει λόγο για τη ζούγκλα στο παραποτάμιο δάσος.

Οι εκχερσώσεις του ξεκίνησαν από τη δεκαετία του 1920 και η μεγάλη συρρίκνωσή του έγινε στη δεκαετία του 1950, με τα έργα ευθυγράμμισης της κοίτης του ποταμού και τις εκχερσώσεις για την απόδοση μεγάλου μέρους στους αγρότες για καλλιέργεια, που επέφεραν μεγάλες αλλαγές στο σύστημα του Δέλτα με αποτέλεσμα τη δραματική συρρίκνωση του άλλοτε μεγαλοπρεπούς δάσους.

Το 1946 υπήρχαν περισσότερα από 74.000 στρέμματα δάσους και αρκετά δένδρα είχαν ύψος 40 μέτρων. Στο δάσος ζούσαν αρκούδες, λύκοι, αγριόχοιροι, βίδρες, τσακάλια, λαγοί, ζαρκάδια και ελάφια.

Καταφύγιο στην Κατοχή

Μάλιστα σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής το αδιάβατο δάσος του Δέλτα χρησίμευε ως καταφύγιο και ορμητήριο των ανταρτών. Στα χρόνια που ακολούθησαν περίπου 54.000 στρέμματα έγιναν γεωργική γη. Παρόλα αυτά όσο έχει απομείνει εξακολουθεί να κατέχει τα πρωτεία, ως το μοναδικό σε έκταση φυσικό παρόχθιο δάσος της Ελλάδας. «Αν έχουμε ως χώρα κάποια σημεία που πρέπει να τα εντάξουμε στο πρόγραμμα „Ανθρωπος και Βιόσφαιρα“ της UNESCO, ένα οπωσδήποτε είναι αυτό» τονίζει ο κ. Κουτράκης.

Για να γίνει η κατάθεση ενός ολοκληρωμένου φακέλου στην UNESCO, χρειάζεται η συνεργασία των υπηρεσιών. «Θα θέλαμε να γίνει αυτό αν είναι δυνατόν και μέχρι το τέλους του χρόνου και ήδη κάναμε μια κρούση στον αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος Γιάννη Τσιρώνη και του άρεσε πάρα πολύ η ιδέα» λέει ο πρόεδρος του Φορέα.

Λίμνες, λιμονοθάλασσες, ποτάμια
Το Μεγάλο Εθνικό Πάρκο και η προσπάθεια διάσωσης

Tο παραποτάμιο δάσος του Νέστου είναι μόνο ένα τμήμα του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας ? Θράκης, που αποτελεί το μεγαλύτερο υγροτοπικό πάρκο της Ελλάδας, καλύπτοντας σήμερα μια έκταση 930.000 στρεμμάτων με έναν μοναδικό πλούτο υγρότοπων από την περιοχή της Νέας Καρβάλης Καβάλας στα δυτικά μέχρι τον Δήμο Μαρώνειας-Σαπών στη Ροδόπη στα ανατολικά.

Περιλαμβάνει σε γενικές γραμμές τον ποταμό και το Δέλτα του Νέστου, τις λίμνες Βιστωνίδα και Ισμαρίδα και ένα σύστημα με 22 λίμνές και λιμνοθάλασσες, άγνωστες αρκετές στο ευρύ κοινό, αλλά και μικρότερα ποτάμια και λίμνες, χειμάρρους, ρέματα, υγρολίβαδα, θίνες, αλυκές κ.ά.

Το πάρκο μπορεί να χωριστεί στο Δέλτα του Νέστου με τις λιμνοθάλασσες, στη Λίμνη Βιστωνίδα-Πόρτο Λάγος και το σύστημα των λιμνοθαλασσών και στη λίμνη Ισμαρίδα με τις λιμνοθάλασσες της Ροδόπης Οι τρεις αυτές περιοχές αποτέλεσαν και τις τρεις από τις έντεκα περιοχές της χώρας μας που περιελήφθησαν στη συνθήκη Ραμσάρ το 1974. Το 1996 έγινε η πρώτη ελληνική νομοθετική προσπάθεια για την περιοχή, με τη δημιουργία του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας ? Θράκης και από το 2003 συγκροτήθηκε και ο φορέας με σκοπό την αποτελεσματική προστασία των οικοτόπων και των σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας που ενδημούν και αναπαράγονται στην περιοχή.

ΠΤΗΝΑ, ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ, ΨΑΡΙΑ
Οι σπάνιοι κάτοικοί του

Στην πραγματικότητα το Δέλτα Νέστου, που έχει τη μορφή βεντάλιας και καλύπτει μια μεγάλη έκταση 500.000 στρεμμάτων, αποτελείται από ένα μωσαϊκό επιμέρους υγροτόπων από τους οποίους οι μεγαλύτεροι και πιο διακριτοί είναι από δυτικά προς ανατολικά οι λιμνοθάλασσες της Βάσσοβας, του Ερατεινού, του Αγιάσματος, της Κοκάλας, του Χαϊδευτού, της Κεραμωτής, του Γεφυρακίου, του Μοναστηρακίου και των Μαγγάνων. Οι τελευταίες περιβάλλονται από εκτεταμένα αλοέλη και συγκαταλέγονται μεταξύ των παραγωγικότερων ιχθυοτροφείων της χώρας.

Στο παραποτάμιο δάσος του Νέστου ζει ένας από τους δύο φυσικούς, άγριους πληθυσμούς κολχικού φασιανού στην Ευρώπη. Επίσης το Δέλτα είναι η μοναδική περιοχή της Ευρώπης όπου φιλοξενείται η αγκαθοκαλημάνα. Στο Δέλτα έχουν καταγραφεί μέχρι τώρα 20 είδη θηλαστικών (εδώ υπάρχει ο μεγαλύτερος πληθυσμός τσακαλιού στην Ελλάδα), 11 είδη αμφιβίων, 22 είδη ερπετών 30 είδη ψαριών και 277 είδη πτηνών.

ΔΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΡΟΔΟΠΗΣ
Δεσπόζει η λίμνη Ισμαρίδα

Στα δυτικά του Νομού Ροδόπης δεσπόζει ένας ακόμη υγρότοπος, η λίμνη Ισμαρίδα ή αλλιώς Μητρικού, πέντε μόλις χιλιόμετρα από τη θάλασσα, ενώ στα νοτιοδυτικά βρίσκονται οι πέντε θρακικές λιμνοθάλασσες (Ελος, Πτελέα, Αλυκή, Μέση και Ξηρολίμνη).

Το τρίτο σύστημα είναι μια μικρογραφία της Βιστωνίδας. Γύρω στο ’80 ένα κανάλι που συνδέει τη λίμνη με τη θάλασσα εκβαθύνθηκε με αποτέλεσμα σήμερα να μπαίνει σ΄αυτήν αρκετό θαλασσινό νερό, όπως λέει ο κ. Κουτράκης. «Υπάρχει ένα θυρόφραγμα που πρέπει αν μένει συνεχώς κλειστό αλλά δυστυχώς ένας εκμισθωτής το ανοίγει το καλοκαίρι», συμπληρώνει. Να επισημάνουμε ότι η λιμνοθάλασσα της Πτελέας έχει τον μεγαλύτερο αριθμό από νούφαρα που προσφέρουν μια φανταστική σπάνια εικόνα.

ΛΙΜΝΗ
Ρηχαίνει και απειλείται η Βιστωνίδα

Το σύμπλεγμα της Βιστωνίδας-Πόρτο Λάγος είναι από τους ομορφότερους υγροβιότοπους της Ελλάδας και συγκεντρώνει χιλιάδες επισκέπτες. Η ιδιαιτερότητα της λίμνης έγκειται στο γεγονός ότι στο βόρειο τμήμα της έχει γλυκό νερό, ενώ στο νότιο αλμυρό ή υφάλμυρο.

Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί εδώ 21 είδη ψαριών, δύο από τα οποία είναι ενήλικα -η Γελάρτσα και η Θρίτσα-, 326 είδη πουλιών καθώς και 20 είδη θηλαστικών, 19 είδη ερπετών και 11 είδη αμφιβίων.

Φαίνεται όμως ότι το σύστημα της λίμνης κινδυνεύει από τις φερτές ύλες. «Πριν από μερικές δεκαετίες ακόμη, το βάθος της λίμνης έφτανε σε δεκάδες μέτρα και σήμερα είναι μόλις στα 2,5 μέτρα», λέει ο πρόεδρος του Αλιευτικού Συνεταιρισμού του Πόρτο Λάγος, Στέλιος Μπαλάσης.

«Η Βιστωνίδα είναι ένα εκβολικό σύστημα τριών ποταμών. Με τις επεμβάσεις που έγιναν γύρω στο ’60 οι τρεις ποταμοί αντί να έχουν τη φυσική μορφή του μαιάνδρου, κατέληξαν να είναι κανάλια που ρίχνουν μέσα στη λίμνη μεγάλες ποσότητες φερτών υλών. Ολη η λάσπη από τη λεκάνη απορροής των τριών ποταμών αυτή τη στιγμή καταλήγει μέσα στη λίμνη με αποτέλεσμα συνεχώς να ρηχαίνει», λέει ο κ. Κουτράκης.

Ευτροφισμός
Η λίμνη όμως απειλείται και από το φαινόμενο του ευτροφισμού. «Οσο ρηχαίνει, εκτός από τις φερτές φτάνουν σε αυτήν σε μεγάλες ποσότητες και όλα τα θρεπτικά υλικά από τις γεωργικές εκτάσεις με αποτέλεσμα να υπάρχει το φαινόμενο του ευτροφισμού και τον περασμένο Αύγουστο μέσα σε μόλις μία μέρα πάνω από 20 τόνοι ψαριών να πεθάνουν από ασφυξία», λέει ο πρόεδρος του φορέα.

Στις λιμνοθάλασσες της περιοχής υπάρχει τα τελευταία χρόνια και μια έκρηξη των πληθυσμών του μπλε καβουριού, ένας ξενιστής, ο οποίος είναι ενδημικό είδος της δυτικής ακτής του Ατλαντικού Ωκεανού. Η έκρηξη αυτή έχει να κάνει και με την έλλειψη φυσικών θηρευτών του, όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του Αλιευτικού Συνεταιρισμού, Στ. Μπαλάσης.

Πηγή: http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=23106&subid=2&pubid=64199529