«H αποκρατικοποίηση του ΟΣΕ, η απελευθέρωση της ενέργειας και η αποκρατικοποιήση των εταιρειών υδάτων θα γίνουν με ιδιαίτερη προσοχή» ανήγγειλε ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς. Δυστυχώς μια ρητορική χωρίς αντίκρυσμα
«Θα δώσουμε έμφαση και προτεραιότητα στις αποκρατικοποιήσεις», είπε ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς κατά την ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης στη Βουλή. Ξεκαθαρίζοντας, ότι η αποκρατικοποίηση του ΟΣΕ, των εταιρειών υδάτων και η απελευθέρωση (!;) της ενέργειας ανήκουν στους βασικούς άξονες της κυβερνητικής πολιτικής και θα γίνουν με ιδιαίτερη προσοχή. Κάτι, που μόνο σαν σχήμα λόγου, μια συνειθισμένη ρητορική μπορεί να εκλειφθεί, μια και η ελληνική και η διεθνής εμπειρία δείχνουνι, ότι αποκρατικοποίηση σημαίνει την απώλεια βασικών μονάδων παραγωγής, πολλές απο τις οποίες είναι μάλιστα στρατηγικής σημασίας (στην Ελλάδα ο ΟΤΕ), που θα περάσουν σε χέρια ξένων, που το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το κέρδος. Και φυσικά οι απωλεσθέντες αυτές μονάδες λόγω της χρόνιας οικονομικής στενότητας στην Ελλάδα, αποκλείεται να ξανααποκτηθούν.
Ας δούμε λοιπόν τι πραγματικά σημαίνει αυτή η «προσεκτική» αποκρατικοποίηση, παίρνοντας για παράδειγμα την Εταιρία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ), η οποία έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο του «Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου» (ΤΑΙΠΕΔ), μιας Ανώνυμης Εταιρίας (Ν3986-2011), το άρθρο 1.2 της οποίας προβλέπει, ότι «το προϊόν αξιοποίησης χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την αποπληρωμή του δημοσίου χρέους της χώρας».
Η ΕΥΑΘ, σε αντίθεση με άλλες εταιρίες της Αθήνας (Εταιρία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτεύουσας, Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Αθηνών, Σκουπίδια κ.α.π.), είναι κερδοφόρα. Όμως με τις από 563/17.10.2000 και 605/27.07.2001 αποφάσεις της, η Διυπουργική Επιτροπή Αποκρατικοποιήσεων (Δ.Ε.Α.) αποφάσισε την εισαγωγή της στο Χρηματιστήριο Αθηνών και την πώληση υφιστάμενων μετοχών κυριότητας της, δηλαδή του ελληνικού Δημοσίου, το οποίο μέχρι τότε ήταν ο αποκλειστικός μέτοχος. Έτσι άρχισε το ροκάνισμα της ΕΥΑΘ Α.Ε., δηλαδή η αποκρατικοποίησή της, διότι συγχρόνως το 5,6% του μετοχικού της κεφαλαίου περιήλθαν στην γαλλική GDF Suez SA.
Για να ξέρουμε περί τίνος πρόκειται. Η GDF Suez SA προήλθε απο την συγχώνευση της εταιρίας γκαζιού Gaz de France (GDF) και της εταιρίας πολλών δραστηριοτήτων Suez το 2008, είναι μια πολυπλόκαμη εταιρία: Μια θυγατρική της GDF Suez SA είναι η Suez Environnement και μια θυγατρική της Suez Environnement είναι η Lyonnaise des Eaux. Η Suez Environnement δραστηριοποιείται στον τομέα περιβάλλοντος, που περιλαμβάνει το νερό, την αποχέτευση, την θέρμανση και υπηρεσίες τελετών. Το 2010 είχε έναν τζίρο 13,87 δισεκατομμυρίων Ευρώ και απασχολούσε 61.915 συνεργάτες.
Οπως όλες οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες, έτσι και η GDF Suez SA κατηγορείται στις διεθνείς σχέσεις της για αθεμιτο ανταγωνισμό, λαδώματα, πολιτικές πιέσεις κ.λπ. Και για να ξέρουν οι Θεσσαλονικείς, τι τούς περιμένε αν γίνει κάτοχος της ΕΥΑΘ, ας δούμε πώς εξελίχθηκε η μερική ιδιωτικοποίηση της επιχείρησης νερού του Βερολίνου απο την γαλλική Veolia Environnement, έναν δήθεν ανταγωνιστή της GDF Suez SA, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται αδελφάκια, για επιχειρήσεις με δαιδαλώδεις και δυσδιάκριτες διασυνδέσεις και χρημαστοδοτήσεις κυρίως απο τις τράπεζες Société Générale και BNP Paribas, παραρτήματα του τραπεζικού συστήματος των Rothschilds.
H Veolia Environnement είναι ο μεγαλύτερος όμιλος επιχειρηματικών δραστηριοτήτων παγκοσμίως, που δραστηριοποιείται στους τομείς περιβάλλοντος, ύδρευσης, διάθεσης αποβλήτων και βελτιστοποίησης ενέργειας και μεταφορών σε 72 χώρες, απασχολεί 336 000 εργαζομένους και έχει έναν τζίρο 34,5 δισ. Ευρώ (2009), με το νερό να αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τρίτο των δραστηριοτήτων του.
Το 1999 λοιπόν η Veolia Wasser http://www.veoliawasser.de, μια στρατηγική Holding της Veolia Environnement, σε συνεργασία με τον γερμανικό ενεργειακό κολοσσό RWE, υφάρπαξε απο την Γερουσία του Βερολίνου με μυστικές συμφωνίες το 49,9 % της δημοτικής επιχείρησης νερού Berliner Wasserbetriebe (BWB), της μεγαλύτερης επιχείρησης διαχείρισης νερού στην Γερμανία, που στο Βρολίνο διαχειρίζεται την παροχή νερού και την αποχέτευση για 3,4 εκατομμύρια κατοίκους. Υπεύθυνος εκ μέρους της Γερουσίας του Βερολίνου ήταν ο τότε εβραίος γερουσιαστής οικονομικών Harald Wolf του κόμματος Die Linke, Η Αριστερά, που συγκυβερνούσε τότε με την SPD, τους Σοσιαλδημοκράτες. Να σημειώσω εδώ, ότι ο Harald Wolf απο την μια μεριά αντιπροσώπευε την Γερουσία του Βερολίνου και απο την άλλη ήταν, και είναι ακόμη, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του RWE. Να σημειώσω επίσης, ότι το εβραιοκρατούμενο κόμμα Die Linke (Η Αριστερά), είναι το κόμμα που επισκέπτονται στο Βερολίνο ο Τσίπρας και η Παπαρήγα για να συντονίσουν τις ενέργειές τους στην Ελλάδα και να αποκτήσουν πρόσβαση στα λεφτά, που μόνο το κόμμα αυτό ξέρει που υπάρχουν.
Η μερική ιδιωτικοποίησή της BWB απεδείχθει τόσο για μας, τους κατοίκους του Βερολίνου, όσο και για το ίδιο το κρατίδιο του Βερολίνου καταστροφική. Τα τέλη νερού και αποχέτευσης αυξήθηκαν κατά 35 έως 40% (το νερό κοστίζει σήμερα στο Βερολίνο 5,09 Ευρώ το κυβικό μέτρο, ενώ στην Κολωνία 3,15 Ευρώ και στο Μόναχο 3,21 Ευρώ), οι υποσχέσεις για την δημιουργία 2.000 θέσεων εργασίας παρέμειναν υποσχέσεις, και, επειδή στις συμφωνίες με την Veolia και το RWE είχαν ενσωματωθεί δολίως και μυστικές ρήτρες με εγγυήσεις κέρδους, η μερική ιδιωτικοποίηση της BWB απέβη για το Βερολίνο ζημιογόνα.
Εναντίον των επαίσχυντων αυτών συμφωνιών δραστηριοποιήθηκαν σύντομα πολίτες, που είπαν «το νερό ανήκει σε όλους μας – το νερό είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα». Προσπάθησαν να βρούν τρόπους ανατροπής του συμβολαίου, όμως αυτό περιείχε και ρήτρες εμπιστευτικότητας, άρα δεν ήταν δυνατόν να αμφισβητηθεί δικαστικώς. Τον Μάιο του 2006 οι πολίτες αυτοί ίδυσαν το λεγόμενο «τραπέζι του νερού» («Berliner Wassertisch»), στο οποίο δραστηριοποιήθηκαν πολλές και διάφορες κατηγορίες πολιτών, φορολογούμενοι, ενοικιαστές, μικρά πολιτικά κόματα, περιβαλλοντικές οργανώσεις κ.α., με σκοπό να δημιουργήσουν μια πλατφόρμα παροχής τεκμηριωμένων πληροφοριών από περιβαλλοντολογικής, οικονομικής, νομικής και πολιτικής σκοπιάς. Παράλληλα ξεκίνησαν μια δημόσια καμπάνια με το σλόγκαν «το νερό ανήκει στα χέρια των πολιτών – τέλος με τα μυστικά συμβόλαια» (Wasser gehört in Bürgerhand – Schluss mit den Geheimverträgen!).
Μέχρι τον Οκτώβριο 2010 το „τραπέζι του νερού“ είχε συγκεντρώσει 280.000 υπογραφές πολιτών, που ζητούσαν να γίνει ένα δημοψήφισμα για το θέμα. Στο δημοψήφισμα που έγινε στις 13.02.2011, 660.000 πολίτες ζήτησαν την δημοσιοποίηση των μυστικών συμβολαίων (για το κείμενο των ψηφοδελτίων (βλέπε και στο „Berliner Wassertisch-Volksentscheid„). Ζήτησαν επίσης να ακυρωθούν τα συμβόλαια για την εμπορευματοποίηση και μερική ιδιωτικοποίηση της εταιρίας ύδρευσης και η BWB να ξαναπεράσει στα χέρια του Δημοσίου, διότι το επιχείρημα, ότι η ιδιωτικοποίηση θα συνέβαλλε στην εξισορρόπηση του προϋπολογισμού του Βερολίνου, απεδείχθει ένας νεοφιλελεύθερος μύθος. Η κοινοπραξία RWE / Veolia, είπαν, πήρε ήδη πίσω το ποσό που κατέβαλε το 1999 μέσω της τιμής του νερού και μέχρι το 2029 που λήγουν τα συμβόλαια θα πάρει άλλα 1,3 δισ. Ευρώ. Απαράδεκτο.
Ύστερα απο πολλές διαδικασίες τον περασμένο Μάιο ο νέος (εβραίος κι’ αυτός) γερουσιαστής οικονομικών Ulrich Nussbaum και ο όμιλος RWE συμφώνησαν να πουλήσει ο δεύτερος το μερίδιο που κατέχει στα Berliner Wasserwerken (BWB) πίσω στην Γερουσία. Όμως η Veolia άσκησε έφεση στο Πρωτοδικείο του Βερολίνου, ζητώντας να μην γίνει η συμφωνία αυτή δεκτή.
Τελικά κανείς σήμερα δεν ξέρει τι γίνεται, πρόκειται για μια συστηματική επιχείρηση για δημιουργία στην συγχισης στον κόσμο για να εγκαταλείψει τις ενέργειές του για την δημοτικοποίηση. Η κοινοπραξία, όπως ανακοινώνουν τα ΜΜΕ, δεν προτίθεται να πουλήσει το μερίδιό της και θα εξαντλήσει την συμφωνηθείσα χρονική διάρκεια, δηλαδή μέχρι το 2029. Και για να μπερδέψει τον κόσμο, ξεκίνησε μια σειρά απο εκδηλώσεις για το κοινό: (29.7.2012 | City-Nacht, 4.8.2012 | Wasserfest, 23.8.2012 | 31. Berliner Wasserwerkstatt κ.π.α.
Όμως και οι Βερολινέζοι δεν τα βάζουν κάτω. Έτσι η Transparency International Deutschland και το Κέντρο Καταναλωτών Βερολίνου έστειλαν στην Επιτροπή της ΕΕ μια επιστολή, στην οποία διατυπώνεται η υποψία, ότι στα συμβόλαια μερικής ιδιωτικοποίησης δεν τηρήθηκαν οι διατάξεις των ευρωπαϊκών κανόνων για κρατικές ενισχύσεις και δημόσιες συμβάσεις. Κι΄αυτό, διότι τα συμβόλαια προβλέπουν μια εγγύηση κέρδους για την κοινοπραξία RWE/Veolia εκ μέρους της Γερουσίας του Βερολίνου σε περίπτωση που η Κοινοπραξία δεν θα είχε κέρδη, δηλαδλη ένα είδος επιδότησης, που απαγορεύεται απο την νομοθεσία της ΕΕ, επειδή μπορεί να φέρει τους ανταγωνιστές της σε μειονεκτική θέση (βλέπε και http://berliner-wasserbuerger.de/wp-content/uploads/2011/07/Medienberichte+zur+PK+EU+Kommission+pr%C3%BCft+Vertr%C3%A4ge-1.pdf). Το «τραπέζι του νερού» δεν προτίθεται να τα βάλλει κάτω.
Το πόσο δύσκολο είναι να ξεμπλέξεις όταν μπλέξεις, φαίνεται και στο Dokumentarfilm «Water Makes Money» (http://www.youtube.com/watch?v=ANsBNc3os6c&feature=relmfu σύντομο, στα ανγκλικά ή http://www.youtube.com/watch?v=G5Pf8f7V2qw&feature=related ολόκληρο στα γερμανικά) των Leslie Franke και Herdolor Lorenz που γυρίστηκε το 2010 και προβλήθηκε απο το ΑRΤΕ. Ασχολείται με την προβληματικότητα του μοντέλλου Public Private Partnership (PPP, βλέπε και στο http://de.wikipedia.org/wiki/Public_Private_Partnership), την κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων και τεχνογνωσίας, που με ύποπτα συμβόλαια αναλαμβάνουν να υποκαταστήσουν καθήκοντα μιας κυβέρνησης, που στην ουσία σημαίνουν την μερική ή ολική ιδιωτικοποίηση δημόσιων λειτουργιών. Στο επίκεντρο της κριτικής των παραγωγών βρίσκεται η Veolia Environnement). Με παραδείγματα, κυρίως από τη Γαλλία και την Γερμανία, προσδιορίζονται οι οικονομικές συνέπειες των ιδιωτικοποιήσεων στον τομέα των υδάτων. Οι παραγωγοί κατηγορούν την σκοτεινή σύναψη συμβάσεων μεταξύ των Δήμων και των ιδιωτικών επιχειρήσεων και την αύξηση της τιμής του νερού με ελάχιστη συντήρηση των εγκαταστάσεων. Τα δήθεν έσοδα των Δήμων αποδεικνύονται σαν δάνεια που παίρνουν οι Δήμοι απο τους επενδυτές, με τα οποία όμως επιβαρύνονται οι καταναλωτές, γιατί προέρχονται απο αυξήσεις της τιμής του νερού (το βίντεο στο τέλος).
Στο ίδιο μήκος κύματος και το „Flow“ (http://www.youtube.com/watch?v=DlbWsWPgUx8&feature=player_embedded#!) που ασχολείται με τα κατορθώματα της GDF Suez SA παντού, όπου πήρε το νερό στα χέρια της.
Με παρόμοια προβλήματα θα βρεθεί σύντομα και η Θεσσαλονίκη και κατ’ επέκτασιν το Ελληνικό Δημόσιο, αν η GDF Suez SA (ή η Veolia ή η ισραηλινή Meborot Israel National Water Co. που ενδιαφέρονται επίσης για την εξαγορά της Εταιρίας Ύδρευσης και Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ), δηλαδή με λαδώματα (στα οποία είναι τόσο επιρρεπείς οι Έλληνες), με παντοειδής πιέσεις και γενικά με όλο εκείνο το οπλοστάσιο των κόλπων, που αυτοί τοσο καλά ξέρουν να χειρίζονται (και το οποίο οι δήθεν πονηροί Έλληνες δεν παίρνουν στα σοβαρα), κατορθώσει να υφαρπάξει το μεγαλύτερο μερίδιο της ΕΥΑΘ. Και φυσικά τα ίδια θα γίνουν και με τις άλλες εταιρίες υδάτων, τον ΟΣΕ, την απελευθέρωση της ενέργειας κ.λπ. κ.λπ.
Συμπεράσματα
Συμπέρασμα πρώτο
Οι αποκρατικοποιήσεις που απο καιρό σχεδιάζονται, τώρα όμως που απο δική μας υπαιτιότητα έφτασε ο κόμπος στο χτένι προωθούνται ταχύτατα, γιατί άλλη δυνατότητα συλλογής χρημάτων για την αποπληρωμή των τόκων πλέον δεν υπάρχει, δεν είναι ή λύση στα συσσωρευμένα οικονομικά προβλήματα του τόπου. Ούτε αποτελούν λύση στην δυσλειτουργία των δημοσίων επιχειρήσεων (ΔΕΚΟ), που θάπρεπε καλύτερα να εξυγιανθούν με απολύσεις προσωπικού, αύξηση της παραγωγικότητας και αύξηση της αποδόσεων των προϊόντων ή υπηρεσιών που προσφέρουν, αυτό δηλαδή που θα κάνουν αμέσως οι λεγόμενοι επενδυτές, που μπορεί και να τις κλείσουν, αν αυτό ταιριάζει στα υπηρεσιακά τους σχέδια.
Συμπέρασμα δεύτερο
Όπως είδαμε στο παράδειγμα του Βερολίνου, οι πωλητήριες συμφωνίες θα γίνουν και εδώ ασφαλώς με μυστικές ρήτρες που θα ενσωματωθούν στα συμβόλαια και θα επιβαρύνουν την ΕΥΑΘ και το Δημόσιο. Περισσότερο απο σίγουρο είναι μια σημαντική αυξηση της τιμής του νερού και της αποχετεύσεως, η κακή συντήριση του δικτύου και η ποιότητα του νερού λόγω κακής συντηρήσεως. Και βέβαια τα έξοδα του Δημοσίου για κάποιες εγγυήσεις που θα δώσει στην αγοράστρια εταιρία, αν εμφανίσει ελλείμματα.
Συμπέρασμα τρίτο
Όπως είπα και παραπάνω, το παράδειγμα του Βερολίνου δείχνει καθαρά, πόσο δύσκολο είναι να ξεμπλέξεις, όταν μπλέξεις. Όταν η κινητοποίηση ενός σημαντικού μέρους των κατοίκων του «τραπεζιού του νερού» με τους δικηγόρους, τους επιστήμονες, τις δραστήριες κοινωνικές οργανώσεις και με την προσφυγή στα δικαστήρια δεν έφεραν μέχρι τώρα τα αναμενόμενα αποτελέσματα, τότε τι να αναμένεται στην Ελλάδα και την Θεσσαλονίκη, όπου κατα μια σφυγμομέτρηση της MRB για την ΤΑΙΠΕΔ το 81% του πληθυσμού θεωρεί ότι οι αποκρατικοποιήσεις θα βοηθήσουν την ανάπτυξη της χώρας, το 74% ότι οι ιδιώτες θα διαχειριστούν την περιουσία καλύτερα και το 84% είναι βέβαιο, ότι η αξιοποίηση θα φέρει επενδύσεις και θα προσθέσει θέσεις εργασίας (Κώστας Μητρόπουλος, διευθύνων σύμβουλος του ΤΑΙΠΕΔ);
Επίλογος
Στην Θεσσαλονίκη βλέπουμε τους εργαζόμενους της ΕΥΑΘ να προγραμματίζουν απεργιακές κινητοποιήσεις, πιέζοντας όμως για την υπογραφή μιας τριετούς συλλογικής σύμβασης και ζητώντας να παραμείνουν οι αποδοχές τους στα σημερινά επίπεδα. «Ο προσανατολισμός μας παραμένει προς μια εταιρία-στρατηγείο, που μοιράζει δουλειές μέσα απο συνεργασίες με ντόπια κεφάλαια και ασκεί ρόλο ελεγκτικό. Η ΕΥΑΘ Α.Ε. είναι μια εταιρία με τριετές πρόγραμμα επενδύσεων ύψους 50 εκατομμυρίων Ευρώ, δυνατότητα αυτοχρηματοδότησης και υψηλη ρευστότητα», λέει ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρίας Ν. Παπαδάκης.
Λέτε να καταλαβαίνει αυτός ο άνθρωπος με τι διεθνούς καρχαρίες έχουν να κάνουν τα χρυσόψαρα της γυάλας του ελληνικού δημοσίου που θα κάνουν τις διαπραγματεύσεις; Που πάνε αυτοί οι ξυπόλητοι μεσα στ‘ αγκάθια; Τι σόι διαπραγματεύσεις θα κάνουν οι διαπραγματευτές τύπου Παπανδρέα, Βενιζελου, Παπακωνσταντίνου ή Σαμαρά με τους παμπόνηρους „εταίρους“ μας ή τις εταιρίες τους, όπως η GDF Suez SA, που τρώνε κάτι τέτοιους για πρόγευμα, όπως λενε εδω στη Γερμανία;
Α, ναί, στη Θεσσαλονίκη δημιουργήθηκε η Κίνηση 136, μία πρωτοβουλία πολιτών που εναντιώνεται στην ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ. Πώς; Αντιπροτείνοντας την κοινωνική διαχείρισή της μέσω συνεταιρισμών σε επίπεδο γειτονιάς. Αντι δηλαδή να κινητοποιήσει τον κόσμο ενάντια στην ιδιωτικοποίηση, προτείνει την ίδρυση 16 τοπικών συνεταιρισμών με μέλη όλους τους κατοίκους της πόλης, οι οποίοι θα ενωθούν σε μια εταιρία, που θα διεκδικήσει την εξαγορά της ΕΥΑΘ στο όνομα των πολιτών, για να διασφαλιστεί η δημοκρατική και μη-κερδοσκοπική διαχείριση αυτού του κοινού αγαθού. Και τα λοιπά και τα λοιπά. Πάλι σπιτάκια και κούκλες παίζουμε, όπως φαίνεται.
Δεύτερος επίλογος
Οι ιδιωτικοποιήσεις, όπως και να το κάνουμε, είναι ξεπούλημα εθνικής περιουσίας και απώλεια εθνικής ανεξαρτησίας. Και για το νερό, όλοι οι σοβαροί επιστήμονες και μελετητές λένε, οτι οπουδήποτε στον κόσμο έγινε η ιδιωτικοποίησή του, αυτή συνοδεύθηκε από υποβάθμιση της ποιότητας του, υποβάθμιση των υποδομών και αύξηση των τιμών.
Οι δημόσιες επιχειρήσεις που κατεγραφησαν στον κατάλογο του ΤΑΙΠΕΔ θεωρούνται σαν τα ασημικά της χώρας, που μόνο σε ώρα μεγάλης ανάγκης πουλάει κανείς. Θα βγούν όμως στο σφυρί την στιγμή που λόγω συγκυρίας δεν αξίζουν σχεδόν τίποτε. Μια μελέτη του ΤΑΙΠΕΔ, που το ίδιο έστειλε στις Βρυξέλλες, δείχνει ότι όλα αυτά τα ασημικά, δηλαδή ολόκληρη η περιουσία που διαθέτει σήμερα το ελληνικό κράτος, για την ώρα δεν αξίζουν φράνγκο. Αν αυτή τη στιγμή αποκρατικοποιηθούν, θα αποφέρουν 6,9 δις Ευρώ (παραδείγματα: ΕΥΔΑΠ 200 εκατ., Ελληνικό 700 εκατ., Εγνατία οδός 250 εκατ., πακέτο 28 κρατικών ακινήτων 200 εκατ. Και η ΕΥΑΘ θα αποφέρει μόλις 80 εκατ. Ευρώ («Εθνος της Κυριακής», 14.07.2012).
Δεν είναι κρίμα όλα αυτά να πουληθούν, όταν σε μια άλλη συγκυρία θα κόστιζαν τα δεκαπλάσια; Και γενικά: Γιατί να πουληθούν; Για να ξεπληρώσουμε ένα έλάχιστο μέρος των τόκων των τοκογλύφων, που καθημερινά αυξάνονται με αλγεβρική ταχύτητα; Τέλος: Γιατί να τρώμε συνεχώς απ’ τα έτοιμα, δηλαδή με δάνεια, όπως μας μάθανε, αντί να στρωσουμε τον κώλο μας κάτω και να αρχίσουμε να δουλεύουμε, για νάμαστε και λίγο περήφανοι που ζούμε απ’ τα ίδια μας τα χέρια; Όμως γι‘ αυτό το σημερινό χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι τελείως ακατάλληλο.
