Λόγια του Αισχύλου, Προμηθεϊκά έργα – εν τω βάθει στοχασμοί

Με αφορμή ένα ταξίδι μου στη Σκωτία είχα τη δυνατότητα να επισκεφτώ ένα τμήμα της Βιολογίας του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου στο οποίο κλωνοποίησαν την Ντόλυ, το γνωστό πρόβατο που αναπαρήχθη με γονιδίωμα άλλου προβάτου. Η Ντόλυ πέθανε μετά από εξίμιση  περίπου χρόνια ζωής, φθάνοντας κάπου στη μισή προσδόκιμη ηλικία των προβάτων, και αυτό γιατί, όπως αποδείχθηκε, το γονιδίωμα από το οποίο παρήχθη ήταν ενήλικου προβάτου, κοινώς τα τελομερίδιά του, δηλαδή οι άκρες των χρωμοσωμάτων του που καθορίζουν τη βιολογική και όχι την χρονολογική ηλικία, ήταν σε μήκος μειωμένα.

Μέσω του ταξιδιού μου αυτού και των πληροφοριών που αποκόμισα πάνω στους γενετικούς μηχανισμούς, μου δόθηκε η ευκαιρία να συζητήσω με ορισμένους βιολόγους ερευνητές, αναλύοντας γεγονότα και φιλοσοφώντας. Εξ αυτού προέκυψε ότι πέραν από τα θαυμαστά όντως επιτεύγματα της γενετικής βρισκόμαστε ακόμη σε πρώιμο στάδιο, προχωρώντας στα τυφλά, ερευνώντας πειραματικά σημαντικά στοιχεία σε ένα επικίνδυνο εδάφιο της επιστήμης,  μοιάζοντας κατά κάποιο τρόπο σαν τον πίθηκο που βρίσκεται σε πυρηνικό εργοστάσιο. Η διαφορά έγκειται στο ότι με την ατομική ενέργεια αν συμβεί κάποιο λάθος οι επιπτώσεις θα προκύπτουν σχετικά άμεσες, στη γενετική όμως τα δυσμενή αποτελέσματα θα επέλθουν και πολύ αργότερα.

Ας αρχίσουμε από τα απλά, εξετάζοντας σε αδρές γραμμές τι οφέλη προσδοκάμε με τη γενετική και γενικότερα με την ορθή εφαρμογή της συνθετικής βιολογίας:

1^ον. Να καταλάβουμε το πώς καθορίζει ο γενετικός κώδικας τη φύση του ανθρώπου.
2^ον. Το πώς η γνώση αυτή θα μπορούσε να εφαρμοστεί στη θεραπεία ανθρώπινων ασθενειών.
3^ον. Να γίνει εφαρμογή αυτών των γνώσεων σε άλλους οργανισμούς, ζωικούς ή φυτικούς, με σκοπό τη βελτίωση της παραγωγής.

… Απώτερος σκοπός είναι να φτάσουμε σε ένα επίπεδο γνώσεων τέτοιο ώστε να φτιάξουμε έναν οργανισμό εκ βάσεως..

Ποια είναι τα ¨κατά¨ αυτής της προσέγγισης:

1^ον. Οι ελλιπείς γνώσεις που έχουμε σε ένα μηχανισμό τόσο πολύπλοκο όσο είναι το κύτταρο.
2^ον. Σε κάθε ερώτημα που απαντάμε προκύπτουν τρία νέα που παίρνουν τη θέση του, τα οποία ανατρέπουν προηγούμενες αντιλήψεις, σαν μια ενισχυμένη λερναία Ύδρα  που δεν έχει δυο αλλά τρία αναγεννόμενα κεφάλια.
3^ον. Οι τεχνολογικές μας δυνατότητες υπερέχουν κατά πολύ των θεωρητικών μας γνώσεων, κι εκ τούτου μπορούμε να κάνουμε πράγματα τις προεκτάσεις των οποίων δεν μπορούμε να προβλέψουμε με ακρίβεια.

… Εν κατακλείδι, προχωράμε στα τυφλά, με ταχείς ρυθμούς, σε έναν άκρως επικίνδυνο τομέα. Το πρόβλημα δεν είναι ότι είμαστε ¨πίθηκοι¨, αλλά ότι το εργοστάσιο στο οποίο βρισκόμαστε είναι πυρηνικό.

Ποιες θεωρούνται οι εξελίξιμες προοπτικές που μπορούν να συμβούν την επόμενη πενταετία:

. Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει.

Ποιος προκύπτει ο απώτερος στόχος της Βιολογίας:

. Να απεγκλωβίσει τον άνθρωπο από τον φόβο του θανάτου.

Κλείνουμε αυτή τη μικρή περιήγηση με ένα απόσπασμα από τον Προμηθέα δεσμώτη του Αισχύλου:

– Ερμής: Προμηθέα, μήπως έδωσες πολύ γνώση στους ανθρώπους;
– Προμ.: Τον απεγκλώβισα όμως από το άχθος του θανάτου.
– Ερμής: Και τι γιατρικό του έδωσες για αυτό;
– Προμ.: Του έδωσα τυφλές ελπίδες.

Ευχαριστώ πολύ τους βιολόγους ερευνητές που συνετέλεσαν στη διαμόρφωση αυτού του μικρού άρθρου κάνοντας κατάθεση ψυχής.

Σωτήρης Γλυκοφρύδης, Εδιμβούργο 18/1/2017