Πόσο αγγίζει την πραγματικότητα η συζήτηση που άναψε τις τελευταίες μέρες στις εφημερίδες, τις τηλεοράσεις και τα ιστολόγια για τα τεράστια κοιτασμολογικά αποθέματα υδρογονανθράκων στον χώρο της ανατολικής Μεσογείου; Μήπως κρύβει κάποια πολιτική σκοπιμότητα, που καλλιεργείται κατάλληλα απο κύκλους του εσωτερικού και του εξωτερικού, καθένας για τους δικούς του λόγους;

 

Σημείωση

Ερευνητικά πεδία στην Ελλάδα

Τις τελευταίες μέρες έχει ανάψει η συζήτηση για το πετρέλαιο στα μέσα επικοινωνίας της Ελλάδος: Πολιτικοί, δημοσιογράφοι, ειδήμονες και μη συναγωνίζονται στο ποιός πιο φανφαρονικά θα πείσει τον κόσμο για τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου και αερίου στην Ελλάδα. Έτσι ο Δρ. Κυριάκος Τόμπρας ρωτάει στο „Αποκάλυψη: Αυτή είναι η μυστική έκθεση για το φυσικό αέριο“ τι ρόλο παίζουν όλοι εκείνοι που συνεχίζουν να επιμένουν ότι πετρέλαιο και αέριο δεν υπάρχουν στην Ελλάδα, ενώ ο Παντελης Μπουκαλας στο „Κόκκινη κλωστή δεμένη…“ γράφει, „όπου ακούς πολύ πετρέλαιο, κράτα και μικρό μπιτόνι“. Η ανάλυση του Δρ. Γ. Θ. Χατζηθεοδωρου θα βάλει τα πράγματα επι μιας επιστημονικής βάσεως. Ο Δρ. Γ. Θ. Χατζηθεοδωρου είναι διδάκτωρ μηχανικός μεταλλειολόγος του Πολυτεχνείου του Άαχεν, εργάσθηκε 20 χρόνια σαν μηχανικός Projekt στον ενεργειακό γίγαντα Wintershall σε έρευνες για πετρέλαιο και αέριο στην Σαχάρα, τον Περσικό Κόλπο, στην Κασπία Θάλασσα καθώς και στον Πρίνο της Θάσου. Παράλληλα δίδασκε στην ειδικότητά του στο Πολυτεχνείο του Άαχεν.

Δρ. Εμμανουήλ Σαρίδης

Αντικαθιστα η ανατολικη Μεσογειος θαλασσα τον Περσικο Κολπο;

Οι απολιθωματικοι (;) Υδρογονανθρακες, Πετρελαιο και Φυσικο Αεριο, ειναι εδω και πολλες εκατονταετιες γνωστοι και χρησιμοποιουνταν εκει που αναβλυζαν φυσιολογικα μεχρι την γηινη επιφανεια. Στην περιοχη «Κερι» της νησου Ζακυνθου στο Ιονιο Πελαγος, αναβλυζει Πετρελαιο μεχρι σημερα απο την αρχαια εποχη. Οι αρχαιοι Αιγυπτιοι γνωριζαν την επεξεργασια του Πετρελαιου και ως «Διαδικασια-Cracking». Χρησιμοποιουσαν πετρελα’ι’κα Προ’ι’οντα για την βαλσαμοποιηση των Μουμιων. Στην Ευρωπη τον Μεσαιωνα χρησιμοποιουνταν παραγωγα Πετρελαιου ως θαυματουργα θεραπευτικα μεσα. Μια μεγαλυτερη οικονομικη σημασια ελαβε το Πετρελαιο, οταν αρχισε ο συστηματικος εντοπισμος κοιτασματων στην Πεννσυλβανια των ΗΠΑ.

Οι επιστημες του ανθρωπου δεν ειναι καθαρες επιστημες, καθοσον ο ανθρωπος ως δημιουργος της επιστημονικης γνωσης, δεν ειναι δυνατον να γινη καθαρο αντικειμενο παραγωγης επιστημονικης αληθειας, διοτι καθισταται ταυτοχρονα υποκειμενο και αντικειμενο. Πολυ συχνα εγκαταλειπεται η επιστημονικη μεθοδος και ακολουθειται ο δρομος που καταληγει σε χωρους φαντασιωσης και ετσι γεννιεται ο Μυθος, που σημαινει λογος, διηγηση, ιερη ιστορια κ.α. και αποτελει ενα μοντελο πανω στο οποιο μπορουν να προσαρμοσθουν, να μοιασουν ‘η και να ενσαρκωσουν πολλα γεγονοτα σε διαφορες εποχες, γιατι «δεν ειναι η ιστορια που επαναλαμβανεται, αλλα ο μυθος που επανεμφανιζεται». Ποιος ειναι ο ρολος του μυθου στους πλατωνικους διαλογους π.χ. στον Γοργια για την κριση των ψυχων, στον Φαιδωνα ο μυθος του Ηρος, στον Κριτια ο μυθος της υπαρξης της Ατλαντιδας, στον Φαιδρο ο μυθος της αρπαγης της Ωρειθυιας απο τον Βορεα, στον Τιμαιο ο μυθος του Φαεθωντα, στον Πολιτικο ο μυθος του Τιμονιερη, στην Πολιτεια ο μυθος της Σπηλιας κ.α. ; Επειδη αυτος αποτελει ενα ιδανικο προτυπο της πραγματικοτητας και χρησιμοποιει μια συμβολικη, αλληγορικη γλωσσα απαιτει η γλωσσα αυτη μια αποκρυπτογραφηση. Για αυτον που δεν εχει τα κλειδια της αποκωδικοποιησης, ο Μυθος ειναι ενα παραμυθι, μια ψευτικη ιστορια.

Για ποιο λογο τα δηθεν χειροπιαστα και αποδεδειγμενα γιγαντιαια κοιτασματα Υδρογονανθρακων στον ανατολικομεσογειακο χωρο δημοσιοποιουνται για πρωτη φορα απο το Geological Survey των ΗΠΑ το 2009/10, δηλαδη μεσα στην δινη της οικονομικης κρισης, παραμενει ενα αινιγμα. Υπαρχει και μια παραλληλος υποθεση. Πριν 40 χρονια στις αρχες του 1972, δραστηριοποιησε η «Λεσχη της Ρωμης» με την δημοσιευση της μελετη της «τα ορια της Αναπτυξης» τις ερευνες για στρατηγικες πρωτες υλες στο θαλασσιο περιβαλον απο την σχετικη βιομηχανια. Ο τοτε υπουργος εξωτερικων των ΗΠΑ απειλησε τις χωρες παραγωγης πρωτων υλων, οτι θα καθονται πανω στα κοιτασματα τους διοτι δηθεν οι ΗΠΑ κατεχουν την τεχνολογια εκμεταλλευσης των κοιτασματων κονδυλων Μαγγανιου απο βαθειες θαλασσες. Απο την εποχη εκεινη μεχρι σημερα εντοπισθηκαν μεν στο θαλασσιο περιβαλλον πολλα κοιτασματα Υδρογονανθρακων χωρις να υπαρχει μεχρι σημερα η τεχνολογια εκμεταλλευσης των κοιτασματων κονδυλων Μαγγανιου και χωρις να  υλοποιηθη η σχετικη προβλεψη του κυριως συγγραφεα της μελετης της Λεσχης της Ρωμης, κ. Dennis Meadows.

Σχετικα με την δημιουργια των κοιτασματων Υδρογοανθρακων υπαρχουν πολλες θεωριες. Μεταξυ αυτων και τετοιες στις οποιες υφισταται σχεση μεταξυ της γενεσης και συσσωρευσης και τετοιες στις οποιες υποστηριζεται, οτι η προελευση των Υδρογονανθρακων δεν ειναι οργανικη αλλα ανοργανος. Σημερα υπερισχυει η αποψη, οτι τα απολιθωματικα κοιτασματα Υδρογονανθρωκων εχουν οργανικη προελευση και οτι μεταξυ της γενεσης και συσσωρευσης τους σε αποθεματικα πετρωματα υπαρχει μια αρχικη σχεσης. Στο Πετρελαιο βρισκονται οργανικα υπολειματα οπως π.χ. στο αιμα και στα πρασινα φυλλα, τα γνωστα δακτυλια πορφυρινιου και δειχνουν την οργανικη του προελευση. Και βασει των ονομασθεντων βιολογικων σημαδειων ‘η χημειοαπολιθωματων με με χαρακτηριστικα μορια, αποδεικνυεται και η στατιστικη συσχετιση μεταξυ Πετρελαιου και του μητρικου πετρωματος αυτου. Μεσα στα ιζηματα, η οργανικη υλη Κηρογινη υφισταται μια διαδικασια εξελιξης, οπου αυτη υπο την επιδραση της πιεσης και θερμοκρασιας μεταβαλλεται σε ικανους διελευσης μεσα απο τους πορους του αποθεματικου πετρωματος Υδρογονανθρακες. Η δημιουργια υγρας μορφης Υδρογονανθρακων εξαρταται απο δυο προ’υ’ποθεσεις.

Η μια ειναι η αρχικη οργανικη ουσια Κηρογινη να επιτρεπη την μεταβολη. Απο τις τρεις γνωστες μορφες Κηρογινης μονο η μια ειναι ανικανη για την μεταβολη και μαλιστα αυτη με την ελαχιστη περιεκτικοτητα σε υδρογονο.

Η δευτερη ειναι η επιτευξη ενος καταλληλου σταδιου ωριμανσης για την γεννηση των Υδρογονανθρακων. Η ωριμανση αυτη λαμβανει χωρα μεταξυ 65 και 150 βαθμους Κελσιου θερρμοκρασια.

Σε σχεση με τον βαθμο θερμοκρασιας γενεσης μπορει να υπολογισθη εως ποιο βαθος μπορει να δημιουργηθη Πετρελαιο περαν απο το οποιο ο εντοπισμος κοιτασματων ειναι απιθανος. Κατα την θεωρια αυτη ο βαθμος κειται μεταξυ 3 βαθμων Κελσιου ανα 100 μετρα βαθους. Συνεπως το τελικο βαθος εντοπισμου βρισκεται μεταξυ 4000 και 5000 μετρα. Κατα την θεωρια αυτη δεν πρεπει να αναμενονται κοιτασματα Πετρελαιου περαν 5000 μετρα υποβαθριο βαθος.

 

Πως ομως δικαιολογειται, οτι η προσφατη και γνωστη για τα οικολογικα προβληματα  που δημιουργησε γεωτρηση στον Κολπο του Μεξικου, εντοπισε το κοιτασμα Πετρελαιου σε υποβαθριο βαθος 10.500 μετρα; Μια εξηγηση θα μπορουσε να δοθη, εαν η η δημιουργια του Πετρελαιου δεν ειχε βιολογικες ριζες  και η προελευση βρισκεται πολυ βαθεια. Επειδη το Πετρελαιο ειναι ελαφροτερο απο το περιστοιχιζων πετρωμα δεν μπορει να μετακινειται προς τα κατω. Διαφορεικη ειναι η κατασταση με το φυσικο αεριο. Αυτο μπορει να εντοπισθη και σε υποβαθρια βαθη εως 10.000 μετρα.

 

Σχ. 1
Υδρογονανθρακες εντοπιζονται γενικα αποθηκευμενοι στο υποβαθρο σε πορωδη πετρωματα και δημιουργουν τα σχετικα κοιτασματα. Ενα πορωδες μεσο ειναι ενα σταθερο σωμα που εχει την ικανοτητητα να αποθηκευση και να επιτρεψη την ροη αεριων και υγρων. Το πορωδες περιγραφει την ικανοτητα της aποθηκευσης και η οποια εξαρταται απο την συμπαγικοτητα του αποθηκευτικου πετρωματος (ιδε Σχ. 1). Mε τις ισομετρικες σφαιρες τα κενα ποικιλουν απο 45 % για την πιο χαλαρη εναποθεση, εως 25 % για την ποιο πυκνη. Η κοκωδης δομη παιζει μεγαλο ρολο στην ποσοτητα σε Υδρογονανθρακες ενος αποθηκευτικου πετρωματος. Ως ιδανικη περιπτωση θεωρουνται τα αμμωδη αποθηκευτικα πετρωματα με κοκκους διαμετρου μεταξυ 0,1 εως 0,2 χιλιοστα. Το προβλημα ροης πετρελαιου εντος των πορων του αποθεματικου πετρωματος ειναι περιπλοκο διοτι αφ’ ενος μεν οι κοκκοι στην πραγματικοτητα δεν αποτελουνται απο ισομεγεθεις σφαιρες, αλλ απο γωνιωδη ανισα σχηματα, τα οποια συσσωρευονται κατα τυχη, αφ’ ετερου η δυναμη βαρυτητας και οι τριβες δεν ειναι οι μονες δυναμεις οι οποιες διεπουν την κινηση του πετρελαιου, αλλα επιδρουν επιπλεον και δυναμεις οι οποιες προερχονται απο την διαφορα της πυκνοτητας του πετρε-λαιου λογω μεταβολης της θερμοκρασιας, του ιξωδους, τασεων συναφειας, οσμητικες πιεσεις κ.α. Τα ειδη των κοιτασματων Υδρογονανθρακων παριστανται στο Σχ. 2. Οι ολικες αποθηκευμενες ποσοτητες για πετρελαιο χαρακτηριζονται με ΟΙP (Oil-in-Place) και για φυσικο αεριο με GIP (Gas-in-Place).

 

Σχ. 2

Μονο ενα ποσοστο απο τις ολικες αποθηκευμενες ποσοτητες Υδρογονανθρακων μπορει να εξορυχθη. Για το πετρελαιο το ποσοστο αυτο κειται μεταξυ 10 και 50 % για το φυσικο αεριο γυρω στα 90 %. Οι παραγοντες που επιρεαζουν τα ποσοστα αυτα ειναι:

• Γεωλογικα και φυσικα χαρακτηριστικα του κοιτασματος
• Οι γνωσεις της Εταιρειας που ασχολειται με την Εκμεταλλευση
• Το ειδος της επιλεχθεισης μεθοδου Εκμεταλλευσης
• Τα δεδομενα της Αγορας Υδρογονανθρακων και οι τιμες
• Το ειδος των συμβασεων με τις κυβερνησεις και οι αναλυφθησες υποχρεωσεις.

Εκτος απο τα γεωλογικα και φυσικα δεδομενα ολοι οι αλλοι παραγοντες ειναι μεταβλητοι. Αυτος ειναι ο λογος για τον οποιο τα αποθεματα πρεπει να προσδιοριζονται κατα καιρους εκ νεου.

Οι ολικες ποσοτητες ταξινομουνται βασει των τεχνικων γνωσεων και τις ιδιοτη-τες του κοιτασματος και βασει της ολοκληρωμενης επεκτασης του κοιτασματος που θα υπολογισθει απο τον αρθμο των γεωτρησεων παραγωγης.

Η ταξινομιση των αποθεματων Υδρογονανθρακων λαμβανει χωρα βασει των κανονισμων και ορισμων του Society of Petroleum Engineers (SPE) των ΗΠΑ

Με Αποθεματα χαρακτηριζονται οι ποσοτηες Υδρογονανθρακων που μπορει να εκμεταλλευτουν απο ενα κοιτασμα με την γνωστη και δοκιμασμενη τεχνολογια.

Ως βεβαια αποθεματα (proven Reserven) χαρακτηριζονται οι ποσοτητες που μπορουν να αντληθουν με τις ηδη υπαρχουσες γεωτρησεις και εγκαταστασεις εμπλοτισμου και μεταφορας. Τα βεβαια αλλα μη εξελιχθεντα Αποθεματα (proven undevelpled reserves) περιεχουν:

1. Ποσοτητες στο αποθεματικο πετερωμα πλησιον ηδη εξελιχθεντων περιοχων του κοιτασματος. Αυτα διεπιστωθηκαν εκ των υστερων με μετρησεις στις γεωτρησεις και γεωλογικες μελετες ως επεκταση του ηδη γνωστου κοιτασματος.
2. Ποσοτητες που συμπληρωματικα γινονται εκμεταλλευσημες στο ηδη γνωστο κοιτασμα με βελτιωση της τεχνολογιας εκμεταλλευσης.

Τα πιθανα αποθεματα (probable reserves) ταξινομουνται ως εξης:

1. Βασει των γνωσεων μας μη βεβαια κοιτασματα π.χ. ανωθεν ‘η κατωθεν της γνωστης περιοχης του κοιτασματος.
2. Ποσοτητες Υδρογονανθρακων σε ατυπες επεκτασεις του ηδη σε παραγωγικη διαδικασια ευρισκομενου κοιτασματος που εντοπισθηκαν κατα την διαρκεια της παραγωγικης διαδικασιας.
3. Επιπλεον εκμεταλλευσημες ποσοτητες απο ενδιαμεσες γεωτρησεις (Infill) οι οποιες αρχικα λογο οικονομικοτητας δεν ειχαν προγραμματισθει.
4. Επιπλεον εκμεταλλευσημες ποσοτητες με συμπληρωματικες τριτογενεις μεθοδους εκμεταλλευσης και δη σε ποιοτητες π.χ. πετρελαιου με μεγαλο ιξωδες (θερμικες μεθοδοι)
5. Επιπλεον εκμεταλλευσημες ποσοτητες σε περιοχες των βεβαιων εκμεταλλευσημων οι οποιες προκυπτουν απο επαναλληπτικες μεθοδους μετρισης.

Τα δυνατα αποθεματα (possible reserves) ταξινομουνται ως εξης:

1. Kατα το δυνατο υπαρκτες ποσοτητες βασει συμπληρωματικων υποδομητικων και στρατογραφικων ερευνων σε γειτονικες περιοχες του κοιτασματος
2. Απο μετρησεις σε γεωτρησεις ‘η σε δειγματολειπτικους πυρηνες του πετρωματος που στο παρων δεν θεωρουνται οικονομικα εκμεταλλευσημες ποσοτητες.
3. Λογω τεχνικων δυνατοτητων προς το παρων παραμενει αβεβαια η εκμεταλλευση των ποσοτητων με γεωτρησεις.
4. Γεωλογικες ανωμαλιες εντος του κοιτασματος κανουν αδυνατη την εκμεμεταλλευση μερους του κοιτασματος.
5. Αποθεματα που με την υπαρχουσα τεχνολογια δεν ειναι βεβαια εκμεταλλευσημα.

Τα κερδοσκοπικα αποθεματα θεωρηθηκαν κατα τον σχεδιασμο εκμεταλλευσης του κοιτασματος ως βεβαια αποθεματα. Για την ποσοτοποιηση αυτων υπολογιζονται ολες οι γεωλογικες και γεωφυσικες πληροφοριες που υπαρχουν απο την γυρω περιοχη.

Στην επιστημη ισχυει η ετσι ονομασθεισα αρχη της φειδωλιας, γνωστη ως «ξυριστικο μαχαιρι-Ockham» (ονομασθεισα ετσι απο τον Wilhelm von Ockham, 1285-1349 μ.Χ.). Βασει της αρχης αυτης, «απο περισσοτερες της μιας θεωριας που καταγινονται να εξηγησουν το ιδιο φαινομενο, διαλεγεται η απλουστερη, δηλαδη αυτη που περιεχει τις λιγοτερες υποθεσεις».

Για την εννοια «Θεωρια» υπαρχουν οι εξης ορισμοι:

1. Κατα τον Πλατωνα χωρις την ευρητερη θεωριση δεν θα υπηρχε ουτε αντιληψη, ουτε επιστημη, «μετα λογου αληθης δοξα».
2. Κατα πολλους συγχρονους επιστημονες, οι θεωριες ειναι πρωτυπα εκφραζομενα με μαθηματικο τροπο και αποσκοπουντα στην μαθηματικη-μορφικη εκφραση της πραγματικοτητας.
3. Μια αλλη ομαδα επιστημονων υποστηριζει, οτι οι θεωριες αποτελουν απλες περιγραφες του ισχυοντος, οι οποιες δεν λαμβανουν υποψη, παρα μονο τα καθαρα επιστημονικα δεδομενα.
4. Κατ’ αλλους, οι θεωριες ειναι οργανα ερευνας και οχι γενικες περιγραφες ‘η σχεσεις. Ειναι κανονες, οροι οι οποιοι βοηθουν την ερευνα, οι οποιοι ικανοποιουν για ενα διαστημα γενικοτερες κατευθυνσεις.

Η επιστημονικη θεωρια, οταν επιβεβαιωνεται, γινεται επιστημονικη αληθεια αναμφισβητητου κυρους. Οταν διαψευδεται αντικαθισταται απο αλλη θεωρια η οποια ειναι ισχυροτερη. Ακομη ομως και οταν μια θεωρια ισχυει επι εκατονταετιες, μπορει λογω νεων πειραματικων αποτελεσματων να ανατραπη ανα πασα στιγμη.

Βασει της θεωριας της βιολογικης δημιουργιας των Υδρογονανθρακων γινεται κατανοητο, οτι τα κοιτασματα αυτων περαν των χερσαιων περιοχων επεκτεινονται και στο θαλασσιο περβαλλον, τοσο στην υφαλοκρηπιδα οσο και στην υπηρωτικη κατωφερεια αλλα και στην βαθεια θαλασσα. Πολλες φορες αυτα δεν απεχουν πολυ απο τις χερσαιες περιοχες, οπως π.Χ. στον Περσικο Κολπο, στον Κολπο του Μεξικου, στην Ερυθρα Θαλασσα, στην Μαυρη Θαλασσα, στην Κασπια Θαλασσα, στην Βορεια Θαλασσα, κατα μηκος των ακτων της Βενεζουελας, της Σουματρας κ.α.
Η επιφανεια των πετρωματα ιζηματογενειας στο υποβαθρο των θαλασσων του πλανητη μας υπολογιζεται με 70 εως 80 εκατομμυρια τετραγωνικα χιλιομετρα. Απο αυτα το ενα τριτο εχει ερυνητικο ενδιαφερον για εντοπισμο κοιτασματων Υδρογονανθρακων. Δια γεοτεκτονικων ανωμαλιων παραλληλα των ακτων και ηπειρωγενετικων μετακινησεων δημιουργηθηκαν κατα περιοχες χαμηλωματα που μετεφεραν μερη των προγουμενων εξωτερικων περιοχων της υφαλοκρηπιδας σε θαλασσια βαθη εως 3000 μετρα. Πολλες φορες εγκλοβιζονται ιζηματογενης λεκανες μεταξυ δυο συγκρουουμενων πλακων οπως π.χ. η λιμνη των Μολουκκων οπου δυο νησιωτικα τοξα συγρουονται. Και τελος μπορει ενα ιζημαιτογενες πακετο πετρωματων να αποτελη ενα ανεξαρτητο, εδαφος οπως π.χ. οι σφηνοειδης ζωνες στην περιοχη των νησων Κοντιακ και ο Κολπος της Αλασκας (1, 2, 3, 4).

Πολλες χωρες στον Κολπο της Γου’ι’νεας στην Αφρικη εγιναν το επικεντρο ανταγωνισμου για τον εντοπισμο νεων κοιτασματων Υδρογονανθρακων. Εδω και λιγο καιρο η Γκανα βρισκετα στο επικεντρο ερευνητικων εργασιων για εντοπισμο κοιτασματων Πετρελαιου. Το ιδιο ισχυει και για τις ακτες του Γκαμπουν, της ισημερινης Γου’ι’νεας, του Κογκο κ.α. Η Νιγερια μαζι με την Λιβυη κατεχουν το 70 % των αποθεματων Πετρελαιου της Αφρικης.

Οι περιοχες του Καυκασου και της Κασπιας Θαλασσης εξελισσονται σε σοβαρες περιοχες τροφοδοτισης με ενεργεια του κοσμου. Στο υποβαθρο της Κασπιας θαλασσης, μεταξυ Μπακου και Τουρκμενισταν και στις ακτες του Καζασταν αναμενονται τεραστια κοιτασματα Υδρογονανθρακων που συγκρινονται με τα κοιτασματα του Ιρακ και του Ιραν.

Οι ερευνητικες εργασιες εντοπισμου Υδρογονανθρακων στα δαση του Καναδα και στις περιοχες της Αρκτικης απειλουν το αγνο ακομη περιβαλλον.

Υπαρχουν στην γηινη επιφανεια περιοχες στις οποιες εξεχουν κρισταλλογενη πετρωματα και οι οποιες κατα την θεωρια βιολογικης γενεσης των Υδρογονανθρακων δεν εχουν καμμια πιθανοτητα για την υπαρξη κοιτασματων, σε αντιθεση με τις ιζηματογενης περιοχες.

Οι εκπροσωποι της θεωριας της βιολογικης γεννησης των Υδρογονανθρακων επιχειρηματολογουν, οτι τον τελευταιο καιρο δεν εχουν εντοπισθει μεγαλα κοιτασματα Υδρογονανθρακων οπως στο παρελθον και οτι η εκμεταλλευση αυτων γινεται συνεχως προβληματικη και πολυ δαπανηρη. Κατα την θεωρια αυτη η βιομαζα του πλανητης μας λαμβανει δια της οδου της φωτοσυνθεσεως (Σχ. 3) απο τον ηλιο καθε χρονο 50 ΤWa ( 1 TWa = 10 στην 12 Watt x 8766 Ωρες = 8,7 x 10 στην 15 W.Ω = 8,7 x 10 στην 12 ΚWΩ = 1,1 δισεκατομμυρια t SKE (1 SKE = Θερμοτητα κατα την καυση 760 χιλιογραμμα Ανθρακιτου).

 

Σχ. 3

 

Κατα την θεωρια αυτη με τον ως ανω τροπο στην διαρκεια περιπου 700 εκατομμυριων χρονων (απο το Προκαμβριο εως το Τεταρτογενες) δημιουργηθηκαν, απο 3000 Τρισεκατομμυρια τοννους οργανικης υλης που εγκλεισθηκαν σε ολες τις ιζηματογενεις λεκανες της Γης, μονο 2 % (60 Τρισεκατομμυρια τοννοι) Υδρογονανθρακες.

Απο αυτους αποτελουν 700 δισεκατομμυρια t SKE (636,4 TWa) εκμεταλλευσημα κοιτασματα Υδρογονανθρακων. Απο αυτα τα εκμεταλλευσημα κοιτασματα Πετρελαιου υπολογιζονται με 400 δισεκατομμυρια t SKE (363,6 TWa) και του φυσικου αεριου με 300 δισεκατομμυρια t SKE (272,7 TWa).

Σε αντιστοιχεια οι εκμετακλλευσημες ποσοτητες ανθρακος υπολογιζονται με περιπου 2.000 δισεκατομμυρια t SKE και για πετρελαιοσχιστολιθους και πετρελαιοαμμους με περιπου 700 δισεκατομμυρια t SKE (5, 6, 7).

Οι παγκοσμιες ενεργειακες αναγκες της σημερον με παγκοσμιο πληθυσμο των περιπου 7 δισεκατομμυριων ανθρωπων υπολογιζονται ετησιως με 12 TWa, δηλαδη με 13,2 δισεκατομμυρια t SKE. To 2020 με περιπου 9 δισεκατομμυρια ανθρωπους αυτες υπολογιζονται με 20 δισεκατομμυρια t SKE, το 2040 με περιπου 9,7 δισεκατομμυρια ανθρωπους με 25 δισεκατομμυρια t SKE και το 2050 με περιπου 10 δισεκατομμυρια ανθρωπους με 28 δισεκατομμυρια t SKE.

Κατα την μεσοζω’ι’κη γεωλογικη περιοδο (245 – 66,4 εκατομμυρια χρονια) ακομη δε και κατα την διαρκεια της Παλαιοκαινου- Ηωκαινου εποχης (απο 66,4 εως 40 εκατομμυρια χρονια) υπηρχε μεταξυ της Βορειου και Νοτιου Ηπειρου ο ωκεανος της Τηθυας επι της οποιας ελαβαν χωρα οι ιζηματογενεις εναποθεσεις των μελλοντικων οροσειρων. Η Τηθυα στις γενικες γραμμες υπηρξε τροπικη θαλασσα με χαρακτηριστικα των σημερινων νοτιων κοραλλιων θαλασσων, εις το πλατος μεν μικροτερο του Ειρηνικου Ωκεανου, κατα χρονικες περιοδους ομως με πλατη μεγαλυτερα του Ατλαντικου Ωκεανου.

Κατα την προσεγγιση των λιθοσφαιρικων πλακων δημιουργουνται οι ζωνες καταβυθισης (subduction zones). Στις ζωνες αυτες μια ωκεανια λιθοσφαιρικη πλακα καμπτεται και βυθιζεται στον μανδυα της γης. Δια την προς βορραν μετακινηση της Αφρικανικης πλακας ‘η την προς νοτον
μετακινηση της ευρασιατικης πλακας αρχισαν στην κρητιδικην (164 – 66,4 εκατομμυρια χρονια) και στην τριτογενη (66,4 – 1,5 εκατομμυρια χρονια) γεωλογικη περιοδο, οι πτυχωσεις των νεων οροσειρων. Η ανοδος ορογενετικων λωριδων συνεπαγετο τεκτονικες παραμορφωσεις των ιζηματων και ισχυρες εφαπτομενες κινησεις με σχηματισμο λεπιων, επωθησεις κ.α.

 

Επιπλεον στην περιοδο αυτη παρατηρουνται τασεις περαιτερω κατακερματισμου της Αφρικανικης πλακας με δημιουργια μιας μεγαλης ρηξιγενους ταφρου απο τα νοτια της Αφρικης εως τον Λιβανο, η οποια ειναι η κυριως αιτια γιε την γενεση των ανατολικο-αφρικανικων λιμνων, για την γενεση της ρηξιγενους ταφρου της Ερυθρας θαλασσης και της Ιορδανικης ταφρου. Η Ερυθρα θαλασσα αποτελει ενεργον μεσο-ωκεανιον ραχη κατα μηκος της οποιας λαμβανει χωρα ωκεανιος διευρενση.

Πριν 6 περιπου εκατομμυρια χρονια (κατα το τελος της Μειοκαινου εποχης), με την μετακινηση της Αφρικανικης πλακας προς βορραν απεκλισθηκε η στενη διοδος προς τον Ατλαντικο Ωκεανο με αποτελεσμα να αποξυρανθη στα ορια του Μειο-πλειοκαινου η Μεσογειος θαλασσα με δημιουργια μιας τεραστιας ερημου, στην οποιαν κατα θεσεις διατηρηθηκε αλμυρο νερο υπο την μορφην αλμυρων λιμνων ‘η ελων.

Η δημιουργια των μεγαλων κοιτασματων Υδρογονανθρακων στην εγγυς και μεση Ανατολη οφειλεται κυριως στην Τηθυα θαλασσα επι της οποιας κατα την διαρκεια της μεσοζω’ι’κης περιοδου και της τριτογενους εποχης (245 – 40 εκατομμυρια χρονια) σχηματισθηκαν ανοικτες λεκανες και λιμνες με στασιμα νερα. Σε αυτες συγκεντρωθηκαν, κατα την θεωρια της βιολογικης γενεσης των Υδρογονανθρακων, υπολειμματα του ζω’ι’κου και φυτικου κοσμου μεσοζω’ι’-κης γεωλογικης εποχης, λογω δε ελλειψεως οξυγονου αντι οξειδωσης ελαβεν χωρα η δημιουργια Υδρογονανθρακων.

Γενικα τα κοιτασματα Υδρογονανθρακων της εγγυς και μεσης Ανατολης χαρακτηριζονται με τις εξης κατηγοριες:

1. Κοιτασματα εντος των νεων οροσειρων ‘η εντος των παρυφων αυτων ως π.χ. τα κοιτασματα του Ιραν, του Βορειου Ιρακ, του Μοσουλ και του Κιρκουκ.
2. Κοιτασματα επι της παλαιας Ηπειρωτικης πλακας και της αφρικανικης υφαλοκρηπιδας ως π.χ. τα κοιτασματα της Σαουδικης Αραβιας, του Κουβε’ι’τ, της Αλγεριας, της Λιβυης και της Νιγηριας.

Η αρχικη αποψη οτι η γενεση και συγκεντωση εκμεταλλευσημων κοιτασματων Υδρογονανθρακων περιοριζεται στις παρυφες των πτυχωσεων ανετραπει με τον εντοπισμο κοιτασματων στα νησια του Περσικου Κολπου, Μπαρε’ι’ με αποτελεσμα την αναληψη ερευνητικων εργασιων και επι της αραβικης πλακας με τα γνωστα αποτελεσματα στην Σαουδικη Αραβια, Κοβε’ι’τ, Σε’ι’χατα του Περσικου Κολπου κ.α.

Η ανασκοπιση των γεωλογικων δεδομενων γυρω απο την ανατολικη Μεσογειο ενισχυει στην πρωτη φαση την αποψη, οτι δια του υποβαθρου της ανατολικης Μεσογειου διερχονται στρωματα πετρωματων με χαρακτηριστικα της αφρικανικης πλακας. Απο την ζωνη της «Μπιτλις» στην ανατολικη Ανατολια εως το τελος της οροσειρας Ζαγγρος κατα μηκος της κοιλαδας του Ευρατη ποταμου και περαιτερω κατα μηκος της νοτιοανατολικης οχθης του Περσικου Κολπου, συνορευει το αραβικο τεμαχιο της αφρικανικης πλακας με την λωριδα πτυχωσεων της Τηθυας θαλασσας.

Ο υποθετικος συνδετικος κρικος μεταξυ του μαροκανικου-τυνησιακου και του ανατολιας-περσικου τεμαχιου υπολογιζεται στο υποβαθρο του Ιονιου πελαγους και της ανατολικης Μεσογειου. Οι πιθανες περιοχες του συνδετικου αυτου κρικου ειναι το υποβαθρο των εξωτερικων παρυφων του προς νοτου κυρτου ανατολικομεσογειακου τοξου.

 

Στην δευτερη ομως φαση ανασκοπισης δεν πρεπει να μας διαφευγη, οτι οι περιοχες αυτες καθ’ ολην την μεσοζω’ι’κη και τριτογενη εποχη ηταν σκεπασμενες απο την Τηθυα θαλασσα, που σημαινει με μεγαλη πιθανοτητα, την ανυπαρξια μεγαλων κοιτασματων Υδρογονανθρακων με βιομηχανικο ενδιαφερον.

Το πρωτο ταξειδι του αμερικανικου ερευνητικου πλοιου «Glomar Challenger» τον Σεπτεμβριο/Οκτωβριο του 1970 στην Μεσογειο θαλασσα, ειχε σαν κυριο σκοπο την δια γεωτρησεων ερευνα του υποβαθρου των βαθεων θαλασσιων περιοχων. Με τον πυρηνοσυλλεκτη του γεωτρυπανου του ερευνητικου πλοιου εληφθηκαν στην δυτικη Μεσογειο απο 7 ερευνητικες γεωτρησεις δειγματοληψιας (Σχ. 4) 745 μετρα πυρηνος απο θαλασσια βαθη μεταξυ 1100 και 2800 μετρα. Ομοια εληφθησαν απο 7 ερευνητικες γεωτρησεις στην ανατολικη Μεσογειο (Σχ. 4) 651 μετρα πυρηνος απο θαλασσια βαθη μεταξυ 2700 και 4600 μετρα.

 

Σχ. 4

 

 

Η ανατολικομεσογειακη ραχη (μηκος 1250 χιλιομετρα, πλατος 150 χιλιομετρα, διαφορα υψους της προς τα νοτια βαθειας λεκανης και της προς τα βορεια τεκτονικης ταφρου 700 μετρα) ερευνηθηκε με δυο εγκαρσια προφιλ (δυτικο και ανατολικο) απο τα οποια το ενα (δυτικα της Κρητης) με τις γεωτρησεις 125 εως 128 (Σχ. 4) και το αλλο (νοτιοανατολικα της Κρητης) με τις γεωτρησεις 129 εως 131 (Σχ. 4).

Ορισμενες απο τις γεωτρησεις αυτες αναλυτικα εχουν ως εξης:

1. Γεωτρηση 125, βαθος θαλασσης 2782 μετρα, υποβαθριο βαθος γεωτρισης 121 μετρα. Η περιοχη της γεωτρισης αυτης σκεπαζεται απο Εβαποριτες (γυψος, ανυδριτης, ορυκτο αλας) νεομειοκαινικης περιοδου.
2. Γεωτρηση 126, τοποθετηθηκε σε 250 μετρα βυθισμα της ραχης. Κατω απο τεταρτογενη ιζηματα συναντησε μεσομειοκαινικα πετρωματα.
3. Γεωτρησεις 127/128, τοποθετηθηκαν για να ερευνηθη το νοτιο μετωπο Ελληνιδων, συνορευον με την Ελληνικη ταφρον. Κατω απο 437 μετρα Τεταρογενους εντοπισθηκαν εναλλαξ κρητιδικοι ασβεστολιθοι. Στο δυτικο εγκαρσιο προφιλ απο νοτιοδυτικα προς τα νοτιοανατολικα και πλησιαζοντας τις εξωτερικες παρυφες των Ελληνιδων παρατηρειται αυξηση της τεκτογενεσης.
4. Γεωτρηση 130, βαθος θαλασσης 2982 μετρα, βαθος γεωτρισης στο υποβαθρο 563 μετρα, τοποθετηθηκε στις παρυφες της εξωτερικης πλευρας της ανατολικομεσογειακης ραχης οι οποιες καλυπτονται απο προσχωσεις του Νειλου ποταμου (Σχ. 4). Αυτη δεν συναντησε αλλα πετρωματα εκτος απο τεταρτογενη ιζηματα της αφρικανικης πλακας.
5. Γεωτρηση 129, βαθος θαλασσης 2932 μετρα, υποβαθριο βαθος της γεωτρησης 112. Η γεωτριση αυτη τοποθετηθηκε στην βαθεια ζωνη (ταφρο) του Στραβο, η οποια κειται στην εξωτερικη πλευρα της ανατολικομεσογειακης ραχης και συναντησε στρατιγραφικα πετρωματα μεσομειοκαινικης εποχης.
6. Γεωτρηση 131, βαθος θαλασσης, βαθος υποβαθρου 272 μετρα. Αυτη τοποθετηθηκε στην μορφολογικη προεκταση της ανατολικομεσογειακης ραχης και συναντησε μονο τεταρτογενη ιζηματα αφρικανικης προελευσης.

 

Απο τις γεωτρησεις στο εγκαρσιο ανατολικο και δυτικο προφιλ προκυπτουν τα εξης: Προς βορραν βρισκονται τα τεκτονικα ορια των Ελληνιδων, η δε ανατολικομεσογειακη ραχη σκεπαζεται στα δυτικα απο Εβαποριτες και προς τα ανατολικα απο προσχωσεις του Δελτα του ποταμου Νειλου (ιζηματα αφρικανικης προελευσης) και τελος το προμετωπο του κυρτου τοξου (προχωρος λεκανης) σκεπαζεται επισης με τεταρτογενη ιζηματα του Νειλου ποταμου.

 

Αν και ο αριθμος των γεωτρησεων σε σχεση με την ολικη επιφανεια της ανατολικομεσογειακης ραχης ειναι πολυ μικρος, παρ’ ολα αυτα απο τις ερευνητικες εργασιες διαπιστωθηκαν τα εξης:

• Μια ομαδα πετρωματων του θαλασσιου υποβαθρου αποτελειται απο ανοικτου χρωματος μαργες και ορυκτο αλας με στοιχεια Turbidit. Το μεγιστο παχος των πετρωματων αυτων υπολογιζεται με 600 μετρα.
• Μια ομαδα πετρωματων αποτελειται απο Εβαποριτες. Τα πετρωματα αυτα δεν διετρηθηκαν και συνεπως το παχος τους ειναι αγνωστο.
• Μια ομαδα πετρωματων αποτελειται απο πλουσιους σε πυριτη μαργες και κειται στην Ανατολικη Μεσογειο (Γεωτριση 126 και 129). Στον κολπο της Λυων και με την γεωτριση Mistral περιπου 55 χιλιομετρα προ των ακτων διετρηθη μια παρομοια ομαδα πετρωματων με παχος 1758 μετρα. Γεωλογικα ανηκει το στρωμα αυτο πετρωματων απο τα μεσα εως τα ανω της Μειοκαινικης περιοδου και παρουσιαζει τα χαρακτηριστικα των αντιστοιχων βαθυτερων στρωματων μειοκαινικης και πλειοκαινικης εποχης της λεκανης Rhone, της λεκανης της Βιεννης και της Παννονικης ωστε να χαρακτηριζονται αυτα ως «type de sedimentation uniform dans tout la Tethys vindbonienne».

Οι ερευνητικες εργασιες των αμερικανων με το ερευνητικο πλοιο «Glomar Challenge» στην Μεσογειο θαλασσα το 1972, εκτος των αλλων ειχαν στοχο τον εντοπισμο καιτασματων Υδρογονανθρακων και δη επι της προς νοτο κυρτης ανατολικομεσογειακης ραχης. Το γεγονος και μονο, οτι τοσο στην ευρασιατικη πλακα οσο και στην αφρικανικη πλακα, δηλαδη περιξ της Μεσογειου θαλασσης βρισκονται τα μεγαλυτερα κοιτασματα Υδρογονανθρακων, διδει βασικες ελπιδες για την υπαρξη παρομοιων κοιτασματων και στο θαλασσιο υποβαθρο της Μεσογειου θαλασσης.

Ιχνη Πετρελαιου και φυσικων αεριων διεπιστωθηκαν στην γεωτριση 134. Προκειται για «gasoline range hydrocarbons and gaseans ones» εντος νεομειοκαινων Εβαποριτων. Η προελευση αυτων ειναι αγνωστος, χαρακτηριζομενη σαν «mina, but significant Seepage from below».

Ιχνη Υδρογονανθρακων διεπιστωθηκαν επισης στην ανατολικη Μεσογειο χωρις να δοθη καμμια εξηγηση εαν προερχονται απο βαθυτερους ιζηματογενεις σχηματισμους ‘η οχι. Γενικα το τοξοειδες σχημα της ανατολικομεσογειακης ραχης και οι γυρω περιοχες αυτου ως οι νοτιες παρυφες των Ελληνιδων, η λεκανη «Messina abysial plain», ο κωνος του Νειλου ποταμου και η λεκανη «Herodotus abysial plain», παρουσιαζουν τα χαρακτηριστικα των πετρελαιοφορων περιοχων.

Στο τελος του προς νοτο κυρτου τοξου της ανατολικομεσογειακης ραχης βρισκεται η νησος Κυπρος. Αυτη χαρακτηριζεται με πολυ νεα τεκτονικα δεδομενα και μαλιστα τοσο νεα που επιδρουν ακομη στην μορφολογια της.

Για την παλαιοζω’ι’κη ιστορια της Κυπρου δεν υπαρχουν σχεδον τιποτε απο τα αναγκαια στοιχεια. Το αρχαιοτερο εντοπισθεν πετρωμα νοτιοδυτικα της νησου υπολογισθηκε ως ανω τριαδικο. Το τριαδικο εχει την ηλικια 245 εως 208 εκατομμυρια χρονια. Τα γνωστα στην Κυπρο πετρωματα δινονται στο Σχ. 5 και τοποθετουνται στις εξης γεωλογικες περιοδους:

• Τριαδικη και ιουρασικη περιοδος
• Ανωτερα κρητιδικη εως ολιγικαινικη περιοδος
• Μειοκαινικη περιοδος
• Πλειοκαινικη και τεταρτογενης περιοδος

 

Σχ. 5

 

Η Κυπρος αποτελειται κυριως απο τις οροσειρες της Κυρηνειας και της Τροοδου. Μεταξυ αυτων βρισκεται η ιζηματογενης λεκανη της Μεσσαοριας, η οποια ακομη εως την πλειοκαινικη γεωλογικη περιοδο ηταν σκεπασμενη απο την θαλασσα. Η Μεγαλονησος αποτελειται συνεπως απο πολλες μικρες νησους και παρουσιαζεται σαν ενιαια νησος απο την εποχη του Μειοκαινου. Τα τεκτονικα χαρακτηριστικα και οι διακυμανσεις βαθους της θαλασσας περιξ της Κυπρου εχουν ως εξης:

Στα βορεια της Κυπρου επικρατουν τα χαρακτηριστικα της αλπικης ορογενεσης η οποια εξεδηλωθηκε κατα την Ολιγοκαινο περιοδο και προκαλεσε την πτυχωση και αναδυση των εντος του αλπικου γεωσυγκλινου αποτειθεντων ιζηματων στις δυτικες παρυφες της νησου. Στις νοτιες θαλασσιες περιοχες την νησου επικρατησαν μεγαλες διαρηξεις με απωθηση παλαιοτερων επι νεωτερων\ στρωματων. Η συγκριση μεταξυ των προεξοχων και βυθισματων στο θαλασσιο υποβαθρο δυτικα, νοτια και ανατολικα της Κυπρου δειχνει, οτι στις περιοχες αυτες αναπτυχθηκε η ιδια τεκτονικη δραστηριοτητα που εχει το Αρχιπελαγους του Αιγαιου. Αμεσως μετα την αλπικη ορογενηση η τεκτονικη των διαρρηξεων που εκδηλωθηκε και η οποια συνεχιζεται και σημερα, ειχε σαν αποτελεσμα τον κατακερματισμον των Ελληνικων ορεων και τον σχηματισμο της θαλασσας του Αρχιπελαγους του Αιγαιου και του νησιωτικου αυτου συμπλεγματος.

Το θαλασσιο βαθος προ των νοτιοδυτικων ακτων της Κυπρου ειναι ανομοιομορφον. Στο μεσο ενος επεκτεταμενου ομοιομορφου πεδιου με θαλασσια βαθη μεταξυ 2000 και 2200 μετρα προεξεχουν ωοειδη υψωματα. Τελειως ασυνηθη ειναι τα βαθεα φρεατα με βυθισματα εως 2825 μετρα. Ο χωρος αυτος ειναι χαρακτηριστικος της νεας τεκτογενησης. Ομοια αλλα με μικροτερη ενταση παρουσιαζονται και οι ανωμαλιες του θαλασσιου υποβαθρου μεταξυ Κυπρου και Λιβανου.

Ειναι τα τοσο διατυμπανιζομενα απο το Geological Survey των ΗΠΑ (2009/10) τεραστια κοιτασματα Υδρογονανθρακων στο υποβαθρο της ανατολικης Μεσογειου, βεβαια, πιθανα, δυνατα ή κερδοσκοπικα;

Το προσφατα εντοπισθεν κοιτασμα φυσικου αεριου στην ανατολικη Μεσογειο και δη 135 χιλιομετρα δυτικα του ισραηλινου λιμανιου Haifa και σε θαλασσιο βαθος 5000 μετρα στην λεβαντινη λεκανη, σε συνεργασια με την τεξανικη εταιρεια Noble Energy, υπολογιζεται οτι εχει ενα ολικο περιεχομενο (GIP) 450 δισεκατομμυρια κυβικα μετρα. Το πως μπορει με τα τεστ μιας ερευνητικης γεωτρησης να υπολογισθουν τα αποθεματα ενος κοιτασματος, παραμενει κοιτασμολογικα ενα μεγαλο μυστηριο ! Για τον εντοπισμο του κυπριακου κοιτασματος φυσικου αεριου στο διαμερισμα 12 και σε αποστασγη 185 χιλιομετα απο τις νοτιες ακτες της νησου υπολογισθηκαν (;) αποθεματα των 280 δισεκατομμυριων κυβικων μετρων.

Η United States Geological Survey (USGS) υπολογιζει τα αποθεματα σε φυσικο αεριο προ των ακτων και στις θαλασσιες περιοχες του Ισραηλ, Λιβανου και Κυπρου στα 3,5 Τρισεκατομμυρια κυβικα μετρα. Φαινεται οτι η υπηρεσια αυτη κατεχει ενα μαγικο ραβδι και απο εναν δορυφορο, χωρις εκτεταμενες γεωφυσικες ερευνητικες εργασιες και αντιστοιχες γεωτρησεων, ειναι σε θεση και μπορει να υπολογιζη με ακριβεια τις ποσοτητες των αποθεματων.

Προκειται για Μυθο ή για Πραγματικοτητα;

Ο γραφων, ο οποιος εργασθηκε στον τομεα αυτο ανα τον κοσμο και στις ΗΠΑ πανω απο 25 χρονια εχει σοβαρες υπονοιες, χωρις να αποκλειη την υπαρξη ορισμενων συνηθους εμβελειας κοιτασματων Υδρογονανθρακων στις αναφερθεισες περιοχες, οτι προκειται για Μυθον !

 

Ισως για την γενεση του Μυθου αυτου να παιζη καποιο ρολο και ο αγωγος μεταφορας φυσικου αεριου Nabucco. Οι ΗΠΑ σχεδιαζαν με τον αγωγο αυτο να μεταφερουν απο την Κασπια θαλασσα παρακαπτωντας την Ρωσια μεσω της Τουρκιας, Βουλγαριας, Ρουμανιας και Ουγκαριας προς την Αυστρια 31 δισεκατομμυρια κυβικα μετρα τον χρονο φυσικο αεριο. Το εργο μηκους 3300 χιλιομετρων δεν προχωρει διοτι δεν υπαρχουν τα απαραιτητα αποθεματα φυσικου αεριου στην Κασπια θαλασσα. Οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαιοι ελπιζουν να βαλουν χερι στα αποθεματα φυσικου αεριου της Αιγυπτου, του βορειου Ιρακ και Ιραν. Ενας ανενεργος αγωγος απο το Ιρακ, μεσω της πολης Αλεπο της Συριας καταληγει στην Τριπολη του Λιβανου.

 

Για την υλοποιηση του εργου Nabucco περαν απο τις ποσοτητες φυσικου αεριου λειπουν και ενα μερος των αγωγων. Τα μεγαλα αποθεματα φυσικου αεριου βρισκονται στον Περσικο Κολπο (Khuff Gas Reservoir North West Dome του Qatar) και στο Ιραν. Σε ανιθεση με τις ΗΠΑ η Ρωσια ξεκινησε την 07.12.2012 με την κατασκευη του αγωγου μεταφορας φυσικου αεριου South-Stream μεσω Βουλγαριας, Σερβιας, Κροατιας προς την Ευρωπη. Συνολικα δημιουργουνται τεσσερες αξονες με χωρητικοτητα ροης 15,75 δισεκατομμυρια κυβικα μετρα τον χρονο. Το πληρες δυναμικο του αγωγου South-Stream ειναι 63 δισεκατομμυρια κυβικα μετρα τον χρονο. Αυτος ανηκει κατα 50% στην ρωσικη εταιρεια Gazprom, κατα 20 % στην ιταλικη Eni, κατα 15 % στην γερμανικη Wingas και κατα 15 % στην γαλλικη EdF.

Μια μελετη της κρητικης εταιρειας «Pytheas» βασει γεωλογικων και γεωχημικων μελετων της, διαπιστωνει τεραστια κοιτασματα φυσικου αεριου στην θαλασσια περιοχη νοτια της Κρητης. Φαινεται οτι και η εταιρεια «Pytheas» κατεχει ενα μαγικο ραβδι με το οποιο χωρις γεωφυσικες ερευνες και ερευνητικες γεωτρησεις μπορει με ακριβεια να διαπιστωση οχι μονο την υπαρξη αλλα και την ακριβη ποσοτητα των κοιτασματων Υδρογονανθρακων. Εαν στις θαλασσιες περιοχες νοτια της Κρητης διεπιστωθηκαν ανερχομενες φυσαλιδες αεριου, αυτες θα μπορουσαν να προερχονται απο τον βυθο της βαθειας θαλασσας και να ειναι οπως και σε καθε αλλη βαθεια θαλασσα τα γνωστα «Methanhydrate (CH4-5,75H2O)» που σε καμμια περιπτωση δεν αποτελουν κοιτασμα.

Μεταξυ της ευρασιατικης και της αφρικανικης πλακας υπαρχουν στην Μεσογειο θαλασσα επιπλεον δυο μικρες και γρηγορα κινουμενες πλακες. Η μια απο αυτες περιλαμβανει το Αρχιπελαγος του Αιγαιου, μερος της Μικρας Ασιας, την Κρητη και μερος της ελληνικης Χερσονησου. Η δευτερη απο αυτες περιλαμβανει το μεγαλυτερο μερος της Μικρας Ασιας και την Κυπρο. Σε αυτες τις δυο μικρες πλακες οφειλεται η κατα πολυ μεγαλυτερη σεισμικη δραστηριοτητα της ανατολικης απο την δυτικη Μεσογειο. Το βορειο οριο της πρωτης μικρης πλακας αρχιζει απο την θαλασσα του Μαρμαρα, διερχεται απο το βορειο Αιγαιο, συναντα την ελληνικη χερσονησο βορεια της Ευβοιας και αποτελει προεκταση του μεγαλου βορειου Μικρασιατικου ρηγματος. Στο βορει Αιγαιο και κατα μηκος του βορειου οριου της πλακας αυτης αναπτυσεται ταφρος βαθους εως 1500 μετρα (βορειοαιγητικη βαθεια ζωνη και ταφρος της Σαρου) που σχηματισθηκε δια του μηχανισμου της ωκεανιας διευρυνσης και αποτελει εκκολαπτομενη ραχη δημιουργιας ωκεανιου φλοιου.

Οι νεοτεκτονικες κινησεις στον ελληνικο χωρο εκδηλωνονται σαν εναλλαγες τασεων συμπιεσης και διατασης. Το Αρχιπελαγος του Αιγαιου δημιουργηθκε απο τις καταρρευσεις που συνοδευαν τις διατασεις της Πλειοκαινου γεωλογικης περιοδου. Οι τελευταιες τασεις διατασεις εξακολουθουν να υπαρχουν και σημερα οπως αλλωστε αποδεικνυεται και απο την σεισμικη δραστηριοτητα της περιοχης μας. Το νοτιο οριο της πρωτης μικρης πλακας ακολουθει την ελληνικη ταφρο, βαθους εως 5000 μετρα, η οποια απο την Ζακυνθο συνεχιζεται νοτια της Κρητης και καμτεται περαιτερω διερχομενη νοτια της Ροδου, Κατα μηκος της ταφρου αυτης και κατω απο την πρωτη πλακα υποτιθεται οτι καταδυεται το βορειο μερος της αφρικανικης πλακας (Σχ. 6), το οποιο καταλαμβανεται απο την ανατολικη Μεσογειο.

 

Σχ. 6

Ο ελληνικος χωρος χαρακτηριζεται (Σχ. 6) απο 12 γεωτεχνικες ζωνες (12, 13):

1. της Ροδοπης
2. της Αττικοκυκλαδικης
3. της Πελαγονικης
4. της Παρνασου και της Χιου
5. της Λυροκαρικης
6. της κατω πελαγονικης
7. της κατα τριπολικης
8. της κεντροπελοποννησιακης και κρητικης
9. της Αξιου
10. της Ολομου/Πινδου
11. της Ιονικης
12. της Παξου

 

Σχ. 7

Η κυρια περιοχη των κρισταλικων πετρωματων στον ελληνικο χωρο βρισκεται στην ζωνη της Ροδοπης και της Λυροκαρικης. Οπως εις το Σχ. 7 παρισταται ο χωρος του Αρχιπελαγους του Αιγαιου με τις γειτονικες ακτες κατα την διαρκεια της τριτογενους και τεταρτογενους γεωλογικης εποχης υπηρξεν υπο την επιδραση ισχυρων ηφαιστιακων δραστηριοτητων. Σε αυτην την εποχη απο πολλα ηφαιστεια ξεχυληθηκεν λαβα με διαφορετικες χημικες συστασεις. Στο νοτιο Αιγαιο βρισκεται η αττικοκυκλαδικη μαζα και στο ανατολικο, βορειοδυτικο και βορειο Αιγαιο παρουσιαζονται η Λυροκαρικη μαζα, η πελαγονικη και η μαζα της Ροδοπης. Μεταξυ της νοτιοανατολικης μαζας της Ροδοπης και των γειτονικων περιοχων των ανατολικοαιγιακων ορογενων πτυχωσεων δημιουργηθηκε μεταξυ αλλων στο Τριτογενες η λεκανη Δραμας-Καβαλας-Πρινος-Κομοτηνης.

 

Σχ. 8

 

Η νησος Θασος αποτελει ενα διασπαμενο ορογενες κομματι (Σχ. 8) που αποτελειται απο μεταμορφωτικες, υπερκρισταλικες μαργες, ασβεστολιθους και  Μαρμαρα ιζηματογενους προελευσης με παχη εως 2000 μετρα. Το μεταμορφωτικο συστημα της νησου αποτελει προεκταση της μαζας της Ροδοπης. Επειδη δεν υπαρχουν επι της νησου ιζηματογενη πετρωματα, υποτιθεται οτι η νησος Θασος δεν ηταν σκεπασμενη απο την θαλασσα, οταν κατα την διαρκεια της κρητιδικης και τριαδικης γεωλογικης εποχης πολλα νησια του Αιγαιου και μερη της στερεας ξανα βυθιστηκαν.

 

Σχ. 9

Δυτικα την νησου Θασος και στην κατακερμασμενη λεκανη Καβαλα-Θασος επιτευχθη το 1972 ο εντοπισμος ενος κοιτασματος πετρελαιου και ενος κοιτασματος φυσικου αεριου (Σχ. 9). Σε μια γεωτριση ανατολικα της νησου Θασος διεπιστωθη επισης ροη πετρελαιου. Ελπιδοφορες περιοχες τριτογενους εποχης μπορει να θεωρηθουν αυτες μεταξυ των νησων Θασος και Σαμοθρακη.

Απο ολα οσα ηδη αναφερθηκαν, η Ελλας με το Αρχιπελαγος του Αιγαιου και με το Ιονιο πελαγος ηταν κατα την διαρκεια της Μεσοζω’ι’κης εποχης (Τριαδικο, Ιουρασικο και Κρητιδικο) σκεπασμενη απο την Τηθυα θαλασσα. Κατα την θεωρια της βιολογικης δημιουργιας των κοιτασματων Υδρογονανθρακων δεν πρεπει να αναμενεται στις αναφερθεισες περιοχες ο εντοπισμος κοιτασματων μεσοζω’ι’κης γεωλογικης εποχης χωρις ομως να αποκλειεται η ιζηματογενηση μεσοζω’ι’κς εποχης στην δυτικη Ελλαδα και στο Ιονιο πελαγος. Ο εντοπισμος ομως αυτων ειναι δυσκολος διοτι ειναι μικρων διαστασεων και βρισκονται κατω απο τριαδικους Εβαποριτες.

Η διερευνηση νεογενων ιζηματων(τριτογενους και τεταρογενους γεωλογικης εποχης) στην δυτικη Ελλαδα και κατ’ επεκταση στο Ιονιο πελαγος, με 11 γεωτρησεις στην ΒΔ-Πελοποννησο, 2 γεωτρησεις στο Ιονιο πελαγος, 7 γεωτρησεις στην Ηπειρο και 3 γεωτρησεις στην Ζακυνθο (στο Κερι της Ζακυνθου αναβλυζει πετρελαιο απο αρχαιοτατους χρονους), απεδειξαν ενα εμπορικα οριακο κοιτασμα φυσικου αεριου (γεωτριση δυτικο Κατακολου-1Α) χωρις ενδιαφερον βιομηχανικης εκμεταλλευσης.

Απο τις 4 γεωτρησεις του Δελτα Νεστου-Ξανθης, τις 4 γεωτρησεις Θεσσαλονικης, τις 3 γεωτρησεις Στρυμωνος-Σερρων, τις 6 γεωτρησεις δυτικης Θρακης, τις 2 γεωτρησεις του θερμα’ι’κου κολπου, απο το συνολο των γεωτρησεων ερευνων και πετρελαιομαστευσης του κοιτασματος πετρελαιου Πρινος Θασου και του φυσικου αεριου νοτιας Καβαλας και των ερευνητικων γεωτρησεων ανατολικα της Θασου, απο την γεωτριση Λημνος-1 και με βαση την ιστορικη αναδρομη ερευνητικων εργασιων για πετρελαιοπιθανους σχηματισμους στην ανατολικη Ελλαδα και στο Αρχιπελαγος του Αιγαιου, βγαινουν τα εξης συμπερασματα:

• Οι «μολασσικοι» πετρελαιοπιθανοι σχηματισμοι που καλυπτουν την χερσαια περιοχη της ανατολικης Ελλαδος πρακτικα πρεπει να θεωρηθουν οτι εχουν ερευνηθει για κοιτασματα Υδρογονανθρακων.
• Ερευνητικο ενδιαφερον παρουσιαζουν ακομη ορισμενα «μολασσικα ιζηματα» στο βορειο μερος του Αρχιπελαγους του Αιγαιου και δη μεταξυ Θασου-Σαμοθρακης με πιθανοτητες εντοπισμου ορισμενων κοιτασματων με εμπορικο ενδιαφερον. Αυτα ομως – εαν υπαρχουν – και τα πιθανα κοιτασματα πετρελαιου Βαβουρας και Νικη ανατολικα της Θασου, που εγκαταλειφθηκαν λογω δειλιας της τοτε κυβερνησης της Ελλαδος απο την τουρκικη απειλη πολεμου, εχασαν ανεπιστρεπτι καθε ενδιαφερον πετρελαιομαστευσης.

Η ελληνικη κυβερνηση ανακοινωσε στις Αρχες Μαρτιου 2012 οτι οι εταιρειες TGS Nopec Geophysical & PGS (Νορβηγικη), Dolphin Geophysikal & Spec Partners (Μεγαλης Βρεταννιας), CGGVERITAS (Γαλλικη), ION Geophysical Corporation & Spectrum Geo Ltd. (Aμερικανικη) και Fugro Multiclient Services (σε Γερμανικα χερια ευρισκομενη) διετυπωσαν ενδιαφερον για ερευνητικα Διαμερισματα προ των ακτων της δυτικης Ελλαδος και νοτιας Κρητης για τον
εντοπισμο με γεωφυσικες ερευνες και ερευνητικες γεωτρησεις κοιτασματων Υδρογονανθρακων.

Εδω πρεπει να ξεκαθαρισθη οτι οι ερευνες ειναι χρονοβορες και σε περιπτωση εντοπισμου, δεν σημαινει (λογω του θαλασσιου βαθους βαθους και της μη υπαρξης υποδομων) οτι θα αρχισει η εκμεταλλευση αυτων.

Σχ. 10

 

Τα ιδια ισχυουν και για το εντοπισθεν κοιτασμα φυσικου αεριου του Ισραηλ και της Κυπρου. Οι ημιπλωτες μοναδες (Σχ. 10 και 11) ειναι μεν καταλληλες για ερευνητικες γεωτρησεις σε βαθειες θαλκασσες, ειναι ακαταλληλες ομως για εγκαταστασεις παραγωγης. Μπορει μεν να χρησιμοποιηθουν για την παραγωγη απο βαθειες θαλασσες τα Subsea Taplate (Σχ. 12) τα προ’ι’οντα ομως (πετρελαιο ‘η φυσικο αεριο) πρεπει να εμπλοτισθουν προτου μεταφερθουν εκει που χρειαζονται. Σχετικα με το φυσικο αεριο ο εμπλοτισμος ειναι πολυ προβληματικος εαν αυτο ειναι οξινο, δηλαδη εαν περιεχει υδροθειο.

 

Σχ. 11

Σχ. 12

 

 

Τι συμβαινει ομως στην περιπτωση που η θεωρια βιολογικης δημιουργιας των Υδρογονανθρακων ανατραπει απο αυτην της μη βιολογικης δημιουργιας;

Η μεγαλυτερη πηγη θερμοτητας για τον πλανητη Γη περαν του Ηλιου αποτελει το εσωτερικο της το οποιο ανα δευτερολεπτο εκπεμπει 1,5 μικροθερμιδες ανα τετραγωνικο εκατοστο προς την γηινη επιφανεια των 510 εκατομμυριων τετραγωνικων χιλιομετρων. Η θερμοτητα αυτη ειναι το προ’ι’ον διασπασης ραδιενεργων Ατομων τα οποια πριν 4,6 δισεκατομμυρια χρονια κατα την δημιουργια του ηλιακου μας συστηματος συσσωρευθηκαν εντος του πλανητη μας. Η μελετη της κατασκευης της Γης με σεισμικα κυματα εδειξεν, οτι το εσωτερικο της παρουσιαζει σαφως δυο επιφανειες οριακων τιμων, οι οποιες χωριζουν τον πλανητη απο το κεντρο προς την επιφανεια σε πυρηνα, μανδυα και φλοιο και δη ως εξης:

• Στον εσωτερικο πυρηνα ο οποιος κατα το μεγαλυτερο μερος αποτελειται απο 2400 χιλιομετρα παχος σταθερο σιδηρο (θερμοκρασια περιπου 5000 βαθμους Κελσιου). Ο πυρηνας αυτος περιστρεφεται πιθανως γρηγορωτερα απο το υπολοιπο της Γης που σημαινει, οτι εδω βρισκεται αγκυροβολεμενο το μαγνητικο πεδιο του πλανητη μας.
• Στον εξωτερικο πυρηνα ο οποιος αποτελειται απο 2200 χιλιομετρα παχος ρευστου σιδηρου και νικελιου (θερμοκρασια περιπου 4400 βαθμους Κελσιου).
• Στον εσωτερικο (κατωτερο) μανδυα απο σταθερο και πολυ θερμο πετρωμα 22,5 χιλιομετρων παχους στο οποιο συναντιουνται ρευστος σιδηρος και νικελιο σε ρευστοποιημενο πετρωμα.
• Στον ενδιαμεσο μανδυα ‘η μεταβατικην ζωνη και στον εξωτερικο (ανωτερο) μανδυα παχους 65 χιλιομετρων απο σταθερο και κρυο πετρωμα.
• Στον φλοιο απο διαφορες πλακες σταθερων πετρωματων παχους 48-60 χιλιομετρα (16 μεγαλες και μερικες μικροτερες πλακες).

Ο εσωτερικος και ο εξωτερικος μανδυας μαζι με τον φλοιο της Γης σχηματιζουν την Λιθοσφαιρα η οποια κατω απο τον Ειρηνικο Ωκεανο μετρα 70 χιλιομετρα και κατω απο τις Ηπειρους 150 χιλιομετρα παχος. Η Λιθοσφαιρα χωριζεται σε πλακες που τα ορια τους διαγραφονται απο μεγαλες γραμμικες σεισμικες ζωνες και ενεργες ωκεανιες αξονικες περιοχες (μεσοωκεανιες ραχες). Κατω απο την Λιθοσφαιρα βρισκεται η με περισσοτεο απο 1200 βαθμους Κελσιου ζεστη Ασθενοσφαιρα. Οι μετακινησεις των λιθοσφαιρικων πλακων (Σχ. 13) οφειλονται σε διαφορα θερμικα ρευματα που αναπτυσσονται στον μανδυα και αποδιδονται σε οριζοντιες διαφορες θερμοκρασιων και διακρινονται σε αποκλινουσες, συγκλινουσες και εφαπτομενικες.

 

Σχ. 13

Η μελετη της δημιουργιας του ωκεανιου φλοιου αποτελει σημερα ενα απο τα ποιο σημαντικα και δυσκολα επιστημονικα ερευνητικα προγραμματα. Η αυξηση του θαλασσιου εδαφους στον Ειρηνικο Ωκεανο υπολογιζεται 16 εκατοστα ετησιως και στον Ατλαντικο Ωκεανο με 5 εκατοστα
ετησιως. Η ταχυτητα μετακινησεως ενος τεμαχιου φλοιου ‘η μιας λιθοσφαιρικης πλακας υπολογιζεται με 10 εκατοστα το δευτερολεπτο, που σημαινει οτι για ενα κυκλο στην επιφανεια της Γης χρειαζονται 400 εκατομμυρια χρονια.

Κυκλικα ρευματα ρευστοποιημενων πετρωματων, νερου και αερος δημιουργημενων απο διαφορες πυκνοτητας λογω θερμοκρασιας, αποτελουν την θερμοδυναμικη μηχανη της Γης που μετακινει τις λιθοσφαιρικες πλακες και δραστηροποιει τα ηφαιστεια. Στην Γη σημερα υπαρχουν περισσοτερα απο 500 ενεργα ηφαιστεια που μεταφερουν στην επιφανεια λαβα θερμοκρασιας περιπου 1200 βαθμων Κελσιου και ποσοτητες CO2  ετησιως που ειναι 30 φορες μεγαλυτερες απο οσες παραγει ολοκληρη η ανθρωποτητα. Η προελευση των δυναμεων αυτων βρισκεται στο εσωτερικο του πλανητη μας. Τα ρευστοποιημενα πετρωματα συγκεντρωνονται σε βαθη 2 εως 50 χιλιομετρα κατα την διαρκεια πολλων χιλιαδων ετων σε ετσι ονομασθεντες Θαλαμους(Σχ. 14).

 

Σχ. 14

 

Δια των διαφορων πιεσεως και θερμοκρασιας τα αερια του ρευστοποιημενου πετρωματος ελευθερωνονται και μετακινουν την δια των σχισμων και ηφαιστειακων κωνων στην επιφανεια. Δια των ηφαιστειων δημιουργειται ετησιως 1,7 κυβικα χιλιομετρα νεου φλοιου. Απο την αλλη πλευρα με την διαβρωση και μεταφορα με ποταμους χανονται ετησιως 4 κυβικα χιλιομετρα πετρωματος απο τις Ηπειρους προς τις θαλασσες.

Ο τελευταιος Υπερηπειρωτικος –Κυκλος  αρχισε στο Φανεροζω’ι’κο (αποτελειται απο το Παλαιοζω’ι’κο, Μεσοζω’ι’κο και Καινοζω’ι’κο, 545 εκατομμυρια εως 10.000 χρονια). Αρχισαν να διασπουνται οι μαζες των χερσαιων περιοχων και δημιουργηθηκαν σε διαστημα 350 εκατομμυριων χρονων πρωτα οι μεγαλοηπειροι Γκονταβα και Λαουρασια οι οποιες προ 250 εκατομμυρια χρονια ενωθηκαν σε μια Ηπειρο Παγγαια. Αυτη αρχισε πριν 180 εκατομμυρια χρονια να χωριζεται σε πλακες και να περιστειχιζεται απο την Πανθαλασσα. Οταν αρχισαν να μετακινουνται οι λιθοσφαιρικες πλακες (Σχ. 13) μετακινηθηκαν και αυτες της Αφρικης και της Ευρασιας και ο ενδιαμεσος χωρος καλυφθηκε απο ενα μερος της Τηθυας θαλασσης. Το μηκος του δικτυου της ζωνης ανοιγματος και συμπιεσης (Subduktionszonen) της Γης υπολογιζτεαι με 56.000 χιλιομετρα και μεση ταχυτητα ανοιγματος με 5 εκατοστα το δευτερολεπτο. Εαν οι Υδρογονανθρακες δεν δημιουργουνται βιολογικα και εχουν αλλες πηγες προελευσης και δημιουργουνται εντος του μανδυα της Γης, δια των ρηγματων ανερχονται και γεμιζουν τα αποθεματικα πετρωματα στα οποια παγιδευονται απο εβαποριτες ‘η αλλα μονωτικα πετρωματα (11). Εαν η θεωρια αυτη δημιουργιας των κοιτασματων Υδρογονανθρακων επαληθευθει τοτε αλλαζουν τα παντα στο οτι αφορα τις περιοχες εντοπισμου, στις μεθοδους ερευνας και στην στρατηγικη της εκμεταλλευσης αυτων.

Βιβλιογραφια

Howell D. G. «Terrane» Spektrum der Wissenschaft, Januar 1986
Bischoff G. «Ein erweitertes globales Modell der Plattentektonik» Spektrum der Wissenschaft, März 1987
Seilbold E. «Vom Rand der Kontinente» Akad. Wiss. Ltd Mainz 1979
Chaziteodorou G. «Die Eroberung des Meeresbodens» bergbau 1/1988, S. 533-540
Chaziteodorou G. «Gedanken zur Energie- und Rohstoffversorgung der Welt».Bergbau 1/1988, S. 20-23
Gretz J. «The Conversion of Solar Energy without Conzentration» Energie Nucleare 21(8/9), 1974
Birg H. «Die demographische Zeitwende» Spektrum der Wissenschaft, Januar 1/1989, S. 40-49
Chaziteodorou G. «Bodenschätze und Bergbau Griechenlands» Glückauf, Jahrgang 110 (1974), Nr. 3
Χατζηθεοδωρου Γ. «Μεγαλη κοιτασματολογικη πηγη πετρελαιων η Μεσογειος θαλλασα;» Μεταλλειολογικα Μεταλλουργικα Χρονικα 5ο Ετος, Αριθ. 26, Νοεμβριος-Δεκεμβριος 1975 Αθηνα
Chaziteodorou G. «Naher Osten, Kultur, Geographie und   Erdölwirtschaft» bergbau 8/1989, S. 388-391
Vladimir Keutscherov «Interwieu über die abiotische Entstehung von Κohlenwasserstoffen»
www.eike-klima.energie.eu, 24.11.2012
Hiessleither G. «Geologie der Balkaninsel und eines Teils von Kleinasien» Jb. Geol. Bundestanstalt 1, S.134/71, Wien 1951

Σχηματα

Σχ. 1:   Μορφαι κοκκωδουσ δομησ ισοδιαμετρικων σφαιρων (κυβικη, ρομβικη, οκτοεδρικη και τετραεδρικη)
Σχ. 2:   Τυποι κοιτασματων Υδρογονανθρακων
Ton                                          Αργιλος
Gas                                          Αερια
Öl                                             Πετρελαιο
Wasser                                      Υδωρ
Sand                                         Αμμος
Salzstocktyp                              Τυπος κωνου αλατοσ
Verwerfungslagerstätte               Κοιτασμα πλησιον ρηγματος
Korallenriff                                 Σχηματισμος εκ κοραλιων

Σχ. 3:   Ενεργειακες πηγες του πλανητη Γη
Σχ. 4:   Μεγαλοτεκτονικα στοιχεια στην Μεσογειο Θαλασσα
Σχ. 5:   Συνοψη του γεωλογικου χαρτη της Κυπρου
Σχ. 6:   Σχηματικη παρασταση των γεωτεκτονικων ζωνων του ελληνικου χωρου.
Σχ. 7:   Περιοχες του ελληνικου χωρου με πλειονοτητα κρισταλικων πετρωματων.
Σχ. 8:   Γεολογικος συνοπτικος χαρτης της Θασου και της απεναντι στερεας. (Τομη απο το Σχ. 7).
Σχ. 9:   Παραχωριση ερευνητικου οικοπεδου στο βορειο Αιγαιο
Σχ. 10:   Εγκαταστασεις γεωτρυπανων σε εξαρτηση απο το θαλασσιο βαθος
Σχ. 11:   Ημιπλωτη μοναδα με γεωτρυπανο σε συνδυασμο με Subsea Template
Σχ. 12:   Subsea Tamplate
Σχ. 13:   Διασπαση της Ηπειρου Παγγαια.
Σχ. 14:   Σχηματικη παρασταση της δημιουργιας πετρωματων

PD Dr.-Ing. Georg Chaziteodorou
Bleibergweg 114
D-40885 Ratingen
Tel.+Fax: 02102 32513
E-Mail: chaziteo@t-online.de
10.12.2012